This post is also available in Engels.
Deze blog is onderdeel van de Brain basics-zomerserie van dit jaar, waarin we ingaan op de algemene werking en ontwikkeling van ons brein
Vaak als ik mensen vertel dat ik onderzoek doe naar taal in het brein zijn ze wat verbaasd. Op school gaat taal veel over spelling en teksten. Daarom ben je al snel geneigd om taal te zien als iets op papier, in plaats van iets in je hoofd. Maar het produceren en begrijpen van taal (of dit nou geschreven taal, gesproken taal of gebarentaal is) kan niet zonder je brein. Integendeel: taal is een van de cruciale functies van het brein, net zoals bijvoorbeeld geheugen, waarneming en je lichaam besturen. Hoe taal werkt in het brein is een hele grote vraag en veel onderzoekers in Nijmegen doen hier onderzoek naar, bijvoorbeeld bij het Donders Instituut of het Max Planck Instituut.
Van betekenis naar licht en geluid en weer terug
Het begrijpen en het produceren van taal is cruciaal voor je dagelijks leven. Je kunt taalproductie en taalbegrip een beetje zien als elkaars omgekeerde: bij productie van gesproken, geschreven of gebarentaal ga je van een boodschap in je hoofd naar geluidsgolven/geschreven symbolen/handbewegingen, en bij taalbegrip zet je die zintuiglijke waarnemingen weer om tot betekenis. Welke stappen hier precies bij betrokken zijn is een hele grote en belangrijke vraag waar we nog geen definitief antwoord op hebben. Als luisteraar van gesproken taal moet je in elk geval de geluidsgolven omzetten in taalklanken (hoor je een B of een P?), uit de continue stroom klanken individuele woorden herkennen, de woorden aan elkaar koppelen tot een grotere structuur (zoals een zin), en begrijpen wat iemands intentie is: wat probeert de ander te communiceren?
Voor taal heb je een heel netwerk aan hersengebieden nodig
Mensen praten weleens over een talenknobbel, maar in je hersenen bestaat zo’n talenknobbel niet. Er zijn juist heel veel verschillende hersengebieden betrokken bij taal, die aan elkaar verbonden zijn en samen hersennetwerken vormen. Hier zijn een aantal voorbeelden van de hersengebieden die betrokken zijn bij taal:
- Je hebt je zintuigen nodig om gesproken, geschreven en gebarentaal waar te nemen, en om lipbewegingen, handbewegingen en andere betekenisvolle lichaamsbewegingen op te pikken.
- Je hebt geheugengebieden nodig waarin al je taalkennis is opgeslagen: wat betekent het woord “aardappel” ook alweer? De hippocampus is hier onder andere bij betrokken, een gebied midden in de hersenen in de vorm van een zeepaardje.
- Het koppelen van informatie is heel belangrijk voor taal: bijvoorbeeld het verbinden van losse klanken om woorden te vormen, het verbinden van woorden om zinnen te vormen, of het koppelen van het geluid dat iemand maakt aan de bijbehorende lipbewegingen. De linker gyrus frontalis inferior, ook wel bekend als Broca’s gebied, is hier bijvoorbeeld bij betrokken.
- In het geval van taalproductie heb je motorische controle nodig om met je mond de juiste klanken te maken (gesproken taal), met je lichaam de juiste gebaren te produceren (gebarentaal), of met je handen de letters te schrijven of te typen (geschreven taal).
Er zijn dus veel hersengebieden betrokken bij taal. Toch zien we dat taal bij ongeveer 90% van de mensen vooral in de linkerhersenhelft wordt verwerkt. Bij schade aan deze bovengenoemde hersengebieden, bijvoorbeeld door een beroerte, kun je afasie of andere taalstoornissen ontwikkelen.
Taal is moeilijk en jij bent er supergoed in
Nu je weet hoeveel stappen en hersengebieden er nodig zijn voor het produceren en begrijpen van taal, besef je misschien ook hoe bijzonder het is dat mensen zo goed zijn in taal. Ook als je niet weet of je “bedrijf” met een ei of een ij schrijft, ben je nog steeds indrukwekkend goed in taal. Je brein is in staat om sensaties zoals geluidsgolven razendsnel om te zetten in betekenis en andersom. Wees daar maar eens dankbaar voor!
Meer leren over de basics van je brein?
Lees dan ook onze andere blogs in de Brain basics-zomerserie! Zo schreven we al over de anatomie van de hersenen, de verschillende soorten hersencellen, de ontwikkeling van het brein als baby en daarna. Ook de belangrijke functies van het brein hebben we uitgelicht: het coördineren van je lichaam, keuzes maken, geheugen en emoties, zintuiglijke waarneming, en automatisch gedrag zoals ademen. Met deze serie word je zo een expert van je eigen brein!
Credits
Auteur: Marlijn ter Bekke
Buddy: Maartje Koot
Redactie: Wessel Hieselaar
Vertaling: Helena Olraun
Redactie vertaling: Siddharth Chaturvedi
Beeld van Google Deepmind via Unsplash