This post is also available in Engels.
Met de opkomst van industriële massaproductie, heeft verveling op werk een nieuwe dimensie gekregen. Menselijke arbeiders zijn vervangen door geautomatiseerde systemen. Lopendebandwerk maakte plaats voor supervisie. Verveling die voorheen werd veroorzaakt door eentonige en repetitieve handelingen, is tegenwoordig het resultaat van passieve taken die de langdurige aandacht van de werknemer vereisen (neem als voorbeeld een luchtverkeersleider die om 2:00 uur ’s nachts naar een scherm staart, wachtend tot een vliegtuig zijn of haar sector binnenvliegt). Aandachtverlies en vermoeidheid spelen een grote rol in de manier waarop we omgaan met een “saaie taak”. Wanneer we afgeleid of vermoeid raken, wordt benadrukt dat we een taak als “saai” ervaren. Dit maakt het moeilijker om niet af te dwalen en onze gedachten bij de taak te houden. De verleiding om toe te geven aan afleidingen (en jezelf los te maken van je werk) wordt daarentegen steeds groter. Neurowetenschappers hebben onderzocht wat er in de hersenen gebeurt wanneer we met verveling worden geconfronteerd.
Een neuroimaging studie heeft onlangs de activiteit van de hersenen gemeten terwijl mensen keken naar een video die of grote interesse ofwel totale verveling opwekte (figuur 1, Danckert & Merrifield, 2016). De “interessante” video bevatte een stukje uit de BBC documentaire Planet Earth. Het ging over exotische flora en fauna. Op de “saaie” video waren twee mannen te zien die gedurende 8 ongelooflijk lange minuten de was deden. Terwijl de deelnemers naar de saaie video keken, werd bij hen het zogenaamde ‘default mode network’ (DMN) geactiveerd, een hersennetwerk dat geassocieerd wordt met afdwalende gedachten en creatief denken (zie hiervoor deze eerdere blog). Hetzelfde netwerk wordt geactiveerd tijdens periodes van verminderde aandacht of rust. Tegelijkertijd neemt de activiteit in het executive network (Exec – het hersennetwerk dat betrokken is bij het uitvoeren van handelingen) tijdens een dergelijke interne cognitieve toestand af. Dit komt overeen met de verwachting dat verveling wordt veroorzaakt door aandachtsproblemen die er vervolgens voor zorgen dat mensen afstand nemen van datgene waar ze mee bezig zijn en verzonken raken in hun gedachtes.
Verveling kan dus worden veroorzaakt door beelden die voor onvoldoende stimulatie zorgen. Hetzelfde fenomeen kan echter optreden als iemand juist te veel stimulatie ervaart, zoals bij het oplossen van een wiskundig probleem dat buiten het bereik van iemands rekenvaardigheden ligt. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat verveling ontstaat vanuit een mismatch tussen de complexiteit van een taak en de staat van opwinding van de persoon die de taak dient uit te voeren. Als een taak te makkelijk of te moeilijk is, neemt het risico op het verliezen van de aandacht en verveling toe. Met de toenemende automatisering op het werk, lopen arbeiders daarmee het risico in de automatische piloot te raken. Een mogelijke oplossing ligt in het vinden van een compromis bij het verdelen van taken tussen mensen en machines. Neem het voorbeeld van de luchtverkeersleider en het geautomatiseerde systeem: momenteel is er een debat gaande over de totstandkoming van een nieuwe samenwerking tussen de twee partijen, waarbij de luchtverkeersleider meer autonomie krijgt en zijn omgeving slimmer kan verkennen met behulp van het systeem.
Hoewel we vaak proberen verveling te vermijden in plaats van het te omarmen als een kans voor creatief denken, lijkt het vinden van een balans tussen actieve en passieve taken van invloed te zijn op onze stemming, motivatie en uiteindelijk, de kwaliteit van ons werk.
Beeld uit de film Modern Times geregisseerd door Charlie Chaplin
Auteur: Kim Beneyton
Buddy: Francesca Abela
Redactie: Christienne Damatac
Vertaling: Eline de Boer
Redactie vertaling: Maartje Koot