This post is also available in Engels.
Het vergelijken van mensen: De gemakkelijke weg
Er zijn veel redenen om jezelf met anderen te vergelijken. Het is een efficiënte manier om iets te beoordelen of om een keuze te maken zonder eerst vermoeiend en tijdrovend onderzoek te doen om informatie over de keuze te vergaren. Om een sociale vergelijking te kunnen doen, is het belangrijk dat we overeenkomsten en verschillen tussen ons en anderen herkennen. We letten waarschijnlijk allemaal op andere dingen bij het doen van een sociale vergelijking, afhankelijk van bij welke sociale gemeenschap we horen. Mensen die leven in een collectivistische gemeenschap, waarin de nadruk ligt op de rechten en interesses van de sociale groep en minder op die van het individu, hebben een grotere neiging om sociale vergelijkingen te doen dan mensen uit een individualistischere gemeenschap waarin mensen onafhankelijker zijn.
Mensen hebben verschillende motieven om het maken van sociale vergelijkingen te rechtvaardigen. Een voorbeeld hiervan is het gevoel je te moeten identificeren met een groep mensen die dezelfde kenmerken en waarden heeft als jij, waardoor er een gevoel van saamhorigheid ontstaat (de collectivistische benadering). Een tegenovergesteld motief is juist om te zoeken naar verschillen, waarbij je de sociale vergelijking gebruikt om de hiërarchische relatie tussen jou en de ander te bepalen (de individualistische benadering).
Sociale vergelijking in het beloningssysteem van de hersenen
Neuroimaging en niet-invasieve elektrofysiologische hersenmetingen hebben laten zien dat bij mensen een specifiek beloningsgerelateerd hersengebied betrokken is bij sociale vergelijkingen. Interessant is dat als deelnemers sociale vergelijkingen maakten, hun hersenactiviteit in beloningsgebieden verhoogd was. Dit was niet alleen wanneer zij meer konden verdienen dan de ander (bijv: “Ik krijg een koekje en jij krijgt een rijstwafel”), maar ook als het omgekeerde het geval was: wanneer ze afgunst voelden (“Eh… Hij krijgt nu een brownie?!”). Opvallend genoeg veranderde de activiteit in de beloningsgebieden niet als alleen de waarde van de beloning zelf werd verhoogd (bijvoorbeeld van 1 koekje naar een hele doos koek) en mensen geen sociale vergelijking maakten.
Het effect van sociale normen
Er zijn veel factoren die lijken te beïnvloeden hoe we mensen vergelijken. Zo heeft socio-culturele en politieke achtergrond invloed op hoe we met elkaar omgaan. Onderzoek binnen landen of gebieden met tegengestelde politieke overtuigingen (bijvoorbeeld conservatief vs. liberaal) liet zien dat er sterke verschillen zijn in sociale vergelijkingen. Mensen binnen de conservatieve culturen hadden de neiging om meer aandacht te geven aan iedereen die afweek van de geldende sociale normen, en gebruikten deze vergelijking als reden om buitenstaanders uit te sluiten. Aan de andere kant waren mensen die in een gemeenschap leefden met grotere socioculturele diversiteit en vrijere normen juist minder snel op zoek naar verschillen.
Een goede of slechte strategie?
Sociale vergelijking is een efficiënte statistische manier van redeneren die erg handig is wanneer je moet kiezen tussen twee keuzes zonder eindeloos te hoeven nadenken en informatie te vergaren over de absolute waarde van elke uitkomst. Dit is een handige en snelle strategische benadering die we vaak gebruiken. De vraag blijft echter of deze wiskundige manier van denken ook geldt voor mensen in het algemeen. Een andere vraag is hoe goed we zijn in het beoordelen en vergelijken van individuele eigenschappen. Het belangrijkste is dat we het motief achter de sociale vergelijking in twijfel trekken. Is het gewoon een manier om onszelf gerust te stellen door met anderen te concurreren? Of heeft het als doel om uiteindelijk voor een betere keuze te kiezen?
Afbeelding van Fliessbach K et al, 2007, Science. doi: 10.1126/science.1145876
Auteur: Kim Beneyton
Buddy: Christienne Damatac
Redactie: Wessel Hieselaar
Vertaling: Judith Scholing
Redactie vertaling: Marlijn ter Bekke