This post is also available in Engels.
Deze blog is onderdeel van de Brain basics-zomerserie van dit jaar, waarin we ingaan op de algemene werking en ontwikkeling van ons brein.
Een periode vol mogelijkheden
De ‘eerste duizend dagen’. Onderzoekers, media, NGO’s en andere organisaties die zich inzetten voor kinderwelzijn, ze zijn het allemaal eens: de eerste duizend dagen van het leven – de periode van conceptie tot de tweede verjaardag – zijn van cruciaal belang. UNICEF verwijst naar deze dagen als “the brain’s window of opportunity“. De hersenen ontwikkelen zich in deze periode razendsnel en zijn extreem plastisch. Ze zijn enorm flexibel en veranderbaar, waardoor ze makkelijk kunnen leren en zich aanpassen aan nieuwe ervaringen en omgevingen.
Een bloeiend netwerk
Al vroeg in de zwangerschap, wanneer het embryo slechts drie tot vier weken oud is, beginnen de hersenen zich te ontwikkelen. Vanaf dat moment ontstaan er dagelijks honderden miljoenen hersencellen. Bij de geboorte hebben al deze cellen hun definitieve positie bereikt en hebben de hersenen de vorm van een volwassen brein. De hersenen zijn echter nog niet volledig ontwikkeld: het babybrein is veel kleiner en minder gespecialiseerd dan het volwassen brein.
Hoewel de hersenen tijdens de zwangerschap beginnen met het aanleggen van verbindingen tussen hersencellen, wordt maar liefst 80% van deze verbindingen gevormd na de geboorte. Vooral in het eerste levensjaar worden er miljarden verbindingen aangelegd en versterkt. Dit verklaart waarom het gewicht van de hersenen tijdens deze periode verdrievoudigt. Deze verbindingen zijn essentieel voor het opdoen van ervaringen en het leren van nieuwe vaardigheden en kennis. Om voorwerpen te kunnen benoemen, moeten de gebieden die betrokken zijn bij visuele verwerking (het kunnen zien van het voorwerp) communiceren met de gebieden die betrokken zijn bij taal. Op deze manier worden stukjes informatie geassocieerd en geïntegreerd via meerdere zintuigen.
Ervaring vormt de hersenen: creëren, verfijnen, elimineren
De hersenen zijn uiterst efficiënt in het creëren en verfijnen van verbindingen. Dat doen ze door belangrijke verbindingen te versterken en minder essentiële verbindingen te verwijderen. Welke verbindingen behouden blijven en welke worden verwijderd, hangt af van ervaring. Zo kunnen pasgeborenen buitengewoon goed onderscheid maken tussen geluiden uit verschillende talen, en verliezen ze deze vaardigheid na herhaaldelijke blootstelling aan een specifieke taal. Use it or lose it!
Nieuwsgierige baby’s
Dankzij recente technologische ontwikkelingen, zoals eye-tracking, kunnen we de mentale processen die betrokken zijn bij het leren nauwkeuriger bestuderen. We hebben ontdekt dat baby’s van 6 maanden oud al geheugentaken uitvoeren. Wanneer een baby herhaaldelijk een voorwerp te zien krijgt, neemt de aandacht voor dat voorwerp na verloop van tijd af, een proces dat we ‘habituation’ noemen. Wanneer diezelfde baby een nieuw voorwerp te zien krijgt, kijkt het liever naar dat onbekende voorwerp. Dit geeft aan dat de baby onderscheid kan maken tussen het nieuwe en het bekende voorwerp.
We hebben ook geleerd dat baby’s nieuwsgierig zijn: ze besteden meer aandacht aan dingen waar ze informatie uit kunnen halen en kijken weg als er niets meer te leren valt. Ons team van het Baby en Child Research Center heeft recent ontdekt dat dit mechanisme een positieve invloed heeft op later cognitieve functioneren. Daarom is het zo belangrijk om dit te bestuderen.
Baby’s zijn niet simpelweg kleine versies van volwassenen. In de eerste levensperiode groeien hun hersenen razendsnel. Bovendien zijn ze uiterst plastisch en gevoelig voor vroege levenservaringen. Daarmee is het vermogen om te leren in deze periode uniek. In dat opzicht zijn baby’s kleine leermachines!
In de komende delen van deze serie zullen we verder ingaan op de anatomie, de ontwikkeling en de verschillende functies van ons brein.
Auteur: Eline de Boer
Buddy: Kim Beneyton
Redactie: Helena Olraun
Vertaling: Eline de Boer
Redactie vertaling: Maartje Koot
Beeld van Colin Maynard via Unsplash