Deze blog is onderdeel van de Brain basics-zomerserie van dit jaar, waarin we ingaan op de algemene werking en ontwikkeling van ons brein.
Haal even diep adem. In door je neus, dan rustig uitademen. Niet zo moeilijk, toch? Terwijl jij doorgaat met het lezen van dit artikel en je je aandacht op de woorden van deze zin richt, blijft je ademhaling rustig doorgaan. Best gaaf, vind je niet?
Het autonome zenuwstelsel
Onze hersenen en ruggengraat vormen samen ons centrale zenuwstelsel (CZS). Door ons lichaam loopt ook een ander systeem van zenuwen dat het CZS verbindt met onze organen. En in dit systeem zit een gespecialiseerd deel dat onze automatische biologische systemen reguleert: het autonome zenuwstelsel (AZS). Het is verantwoordelijk voor allerlei zaken in ons lichaam waar we zelf niet bij stil staan. Denk maar eens aan het reguleren van je hartritme, bloeddruk, ademhaling, vertering, en seksuele opwinding. Als we verder inzoomen op het AZS kunnen we drie afzonderlijke delen identificeren: het sympathische, parasympathische en enterische zenuwstelsel. Dit laatste deel houdt zich bezig met onze darmen, zonder enige invloed van ons brein. Het sympathische zenuwstelsel kan ons actief maken door te zorgen voor een toename van onze bloedstroom, ons zuurstofgehalte en ons energieniveau, terwijl het ons verteringsstelsel minder actief maakt. Het is ook een belangrijke aandrijver van onze stressreactie, waardoor we snel kunnen reageren op een gevaarlijke situatie zonder daarbij na te hoeven denken.
Het parasympathische zenuwstelsel
Ons parasympathische zenuwstelsel daarentegen komt in actie als wij dat niet zijn. Het zorgt voor een algehele staat van rust en vertering: de bloedstroom wordt gestuurd in de richting van onze darmen, en onze hartslag, bloeddruk en ademhaling worden verlaagd. Dat is waarom je inkakt na een maaltijd.
Slaap
Een ander belangrijk ‘geautomatiseerd’ ding dat we doen, is slapen. Ga maar na, hoe meer je je best doet om in slaap te vallen, hoe minder het lukt. We kunnen ons bewustzijn pas laten varen als we ontspannen. Daar speelt ons parasympathische zenuwstelsel natuurlijk een rol in! Het moment dat je (eindelijk) in slaap valt, dirigeert het parasympathische zenuwstelsel ons brein door de verschillende fases van slaap. En terwijl dit gebeurt, herstelt ons lichaam, verwerken we de gebeurtenissen van de dag en worden nieuwe herinneringen beter bewaard voor later. Als de zon weer opkomt, maakt het sympathische zenuwstelsel ons wakker door een stresshormoon, cortisol, vrij te laten. Zo kan je verfrist en vol energie wakker worden.
Nu weet je waar het autonome zenuwstelsel allemaal voor zorgt, zodat “wij” het niet zelf hoeven te doen. Op het autonome zenuwstelsel kan je bouwen.
In de komende delen van deze serie zullen we verder ingaan op de anatomie, de ontwikkeling en de verschillende functies van ons brein.
Auteur: Lucas Geelen
Buddy: Viola Hollestein
Redactie: Maartje Koot
Vertaling: Wessel Hieselaar
Redactie vertaling: Marlijn ter Bekke
Afbeelding van JOYUMA via Unsplash