This post is also available in Engels.
Koko was de afgelopen jaren een van de bekendste gorilla’s en leek een eigen vorm van gebarentaal te hebben ontwikkeld. Maar hoe goed was ze nou echt?
“Getalenteerde gorilla Koko op de ukelele”Afbeelding gevonden op Flickr (CC0 2.0)
Koko de gorilla leek gebarentaal te beheersen en liet aan de hele wereld zien waar apen toe in staat zijn. Recentelijk is ze gestorven op een leeftijd van 46. Koko wist met haar karakter en talent de levens van miljoenen mensen te raken en was een icoon voor intersoortelijke communicatie en empathie. Koko was fantastisch, maar is alles wel wat het lijkt? Als onderzoeker van gebarentaal wil ik graag beter kijken naar Koko’s taalvaardigheden.
Koko’s leven in het kort
Laten we eerst kijken waarom ze zo beroemd was. Koko werd geboren in de dierentuin van San Francisco in 1971 en zat het grootste gedeelte van haar leven in Woodside, California. De onderzoekster Dr. Patterson begon een jaar na geboorte met Koko te werken, werd haar beste maatje en leerde Koko haar eigen ‘gebarentaal’. Francine Patterson rapporteerde dat Koko meer dan 1,000 gebaren kende. Patterson leerde Koko ook (gesproken) Engels vanaf een jonge leeftijd. Koko zou rond de 2,000 Engelse gesproken woorden begrijpen, naast de gebaren. Koko’s leven en leerproces zijn gedocumenteerd in verscheidene boeken en wetenschappelijke artikelen.
Beheerste Koko gebarentaal?
De media en fans van Koko beweerden dat Koko een gebarentaal had leren beheersen. Kan dat kloppen? Laten we eerst eens kijken wat de woorden ‘beheersen’ en ‘gebarentaal’ precies betekenen. Een taal beheersen impliceert het hebben van moedertaal-achtige kennis over het gebruik en begrip van een taal. Gebarentaal, en in Koko’s geval de Amerikaanse Gebarentaal, is een complexe natuurlijke taal die grammatica bevat en daarnaast meer ‘articulatoren’ heeft dan alleen de handen, zoals het gezicht, de ogen en het lichaam. Beheerste Koko, dit in het achterhoofd houdende, nou echt de Amerikaanse Gebarentaal?
Zeker, Koko kende gesimplificeerde versies van gebaren, maar dat waren er waarschijnlijk maar zo’n 200. Dit staat ongeveer gelijk aan het niveau van een tweejarig mens. 200 woorden is niet genoeg om een taal te beheersen, zeker als je bedenkt dat de gemiddelde persoon een woordenschat heeft van rond de 40,000 woorden/gebaren. Daarbij was haar grammatica van hetzelfde tweejarige niveau, zo niet lager. Sterker nog, apen gebruiken van zichzelf ook al gebaren (klik hier voor meer info). Onderzoekers hebben gevonden dat apen handgebaren en hun lichaam gebruiken om te communiceren. Bepaalde apen gebruiken die gebaren zelfs om te communiceren met mensen. Om terug te komen op Koko, ja ze was waarschijnlijk in staat om te communiceren met gebaren en gebarentaalachtige bewegingen, maar ze beheerste de Amerikaanse Gebarentaal niet echt.
Dus, apen zijn tot veel dingen in staat en kunnen zelfs met elkaar en met mensen communiceren, maar wel tot op een bepaald niveau. Hoewel het gebarensysteem van apen het mogelijk maakt veel verschillende dingen te uiten lijkt het er niet op dat ze een mensentaal volledig kunnen beheersen. Niet een gesproken taal, en ook geen gebarentaal. Desalniettemin, Koko, je was een fantastische en geliefde gorilla, je hebt veel gebaren geleerd om te communiceren met je maatje Francine Patterson en we waren enorm onder de indruk. Rust zacht.
Blog geschreven door Francie Manhardt, aangepast door Annelies van Nuland en Marisha Manahova, vertaald door Felix Klaassen
Op instagram staat een filmpje van Koko ondertiteld. Dat ze de gebaren kent is niet im frage, wat ik mij afvroeg of ze inderdaad de betekenis kent van de gebaren.
Ik maak uit uw stuk uit dat ze daadwerkelijk een groot aantal gebaren (waarschijnlijk 200) kent en weet wat ze zegt.
Het filmpje wat ik zag is echter erg specifiek, ze zou zeggen dat de mens de aarde moet beschermen omdat ze er een potje van maken. Om kort te gaan. Is dat iets wat ze werkelijk gezegd zou kunnen hebben, gezegd en begrepen bedoel ik dan.
Het filmpje heet ‘the last message from Koko’.
Kunt u mij vertellen of Koko in staat is geweest om op dat niveau gecommuniceerd te hebben??