This post is also available in Engels.
Deze blog is onderdeel van de Brain basics-zomerserie van dit jaar, waarin we ingaan op de algemene werking en ontwikkeling van ons brein.
Facebook of Instagram? Welke smaak ijs moet ik zo kiezen wanneer ik in de rij sta bij ijssalon Vincenzo? We maken dit soort keuzes elke dag en daardoor lijkt dit misschien een makkelijk taak voor onze hersenen. Het maken van een keuze is een cognitief proces waarbij we eerder opgedane kennis en onze zintuigen gebruiken om een actie of gedachte te vormen, die zowel rationeel als irrationeel kunnen zijn. Door keuzes te maken proberen we de uitkomst van onze acties te optimaliseren, waarbij we onze strategie steeds aanpassen aan de veranderingen en uitdagingen van onze omgeving.
Het maken van een keuze is een simpel concept, maar hoe onderzoeken we het?
Neurowetenschappers onderzoeken het maken van keuzes door hersenactiviteit te meten in dieren en mensen terwijl ze een keuze maken. Elektrodes kunnen bijvoorbeeld de activiteit in de hersenen van muizen meten wanneer ze uit verschillende dingen moeten kiezen, bijvoorbeeld welke route ze nemen in een doolhof. Meestal is het niet mogelijk om dit soort elektrodes direct in menselijke hersenen te plaatsen. In plaats daarvan gebruiken ze non-invasieve methodes zoals functionele MRI (klik hier om te lezen hoe dit werkt). Hiermee kan de activiteit in verschillende gebieden van de hersenen gemeten worden terwijl mensen een keuzetaak doen.
Hersengebieden betrokken bij het maken van keuzes
Bijna 20 jaar geleden ontdekten onderzoekers dat de hersengebieden de dorsale anterior cingulate cortex, de orbitofrontale cortex en de prefrontale cortex betrokken zijn bij het maken van een keuze. Wanneer iemand een vrijwillige keuze maakt dan neemt de activiteit in de dorsale anterior cingulate cortex toe terwijl hij in de orbitofrontale cortex juist afneemt. Als de onderzoeker de keuze probeert te sturen dan is deze activiteit juist omgekeerd. Een belangrijk onderdeel bij het maken van keuzes is de flexibiliteit om ons gedrag aan te passen aan de hand van feedback: pakte de actie goed uit of niet? Een groep onderzoekers uit Oxford ontdekte dat wanneer de anterior cingulate cortex in apen beschadigd was, ze niet in staat waren om eerder informatie te gebruiken in hun keuzeproces. Dit betekent dat de anterior cingulate cortex een rol speelt bij het kiezen van een actie gebaseerd op eerdere uitkomsten.
Emoties in het keuze maken
Velen van ons denken dat mensen op een doelbewuste en rationele manier denken. Maar, als de Bridget Jones films ons iets geleerd hebben, is het dat emoties meespelen. Heb je ooit een onderbuikgevoel gevolgd dat de juiste keuze bleek te zijn? De somatische marker hypothese stelt dat emotionele processen (bewust en onbewust) somatische markers creëren die invloed kunnen hebben op onze keuzes. Somatische markers zijn veranderingen in ons lichaam, zoals het toenemen van onze hartslag of de geleiding van onze huid (door transpiratie). De onderzoekers merkten dat patiënten met schade in hersengebieden gelinkt aan keuzes maken en emoties (zoals de amygdala en prefrontale cortex) een grotere kans hadden om slechte keuzes te maken bij het gokken. In overeenstemming met de somatische marker hypothese kregen deelnemers zonder hersenschade veranderingen in de huidgeleiding (als gevolg van zweten en als indicator van een impulsieve houding) voordat ze een risicovolle keuze moesten maken. Patiënten met hersenschade hadden daarentegen geen verandering in hun huidgeleiding. Dit onderzoek liet daarom zien dat somatische markers uit eerdere ervaringen onze latere keuzes kunnen beïnvloeden.
Het maken van een keuze is een ingewikkeld proces waar veel hersengebieden bij betrokken zijn. Er is nog veel over te leren. Buiten dat, is het maken van keuzes niet alleen belangrijk voor mensen maar ook voor alle andere soorten in het dierenrijk.
In de komende delen van deze serie zullen we verder ingaan op de anatomie, de ontwikkeling en de verschillende functies van ons brein.
Credits
Auteur: Francesca Abela
Buddy: Maartje Koot
Redactie: Helena Olraun
Vertaling: Judith Scholing
Redactie vertaling: Floortje Bouwkamp
Beeld van Javier Allegue Barros via Unsplash
Het kunnen maken van een keuze is een illusie die ons help te overleven omdat de interne processen ons ‘laten kiezen’ voor vrijheid en overleven. Je zou wel kunnen stellen dat je wordt gevormd door omstandigheden en je brein die de zogenaamde keuzes maakt ook. Omstandigheden kiezen wat je gaat kiezen. Je kunt alleen in vrije wil geloven als je ook alle (begin) omstandigheden hebt gekozen.