This post is also available in Engels.
Moe, een wazig hoofd en moeite met concentreren. Hoewel de pandemie inmiddels officieel over is, zal het je niet ontgaan zijn dat sommige mensen langdurig last hebben van COVID. Long COVID komt veel voor, en hoewel mensen eerst juist griep- en verkoudheidsklachten hebben bij een COVID infectie, hebben long COVID patiënten juist vooral psychologische klachten. Het lijkt er dus op dat er iets misgaat in het brein. Wat is hier eigenlijk over bekend? Het lijkt erop dat niet het virus zelf, maar – verrassend genoeg – ons eigen immuunsysteem hier vooral verantwoordelijk voor is.
Ontsteking in de hersenen
Als een virus het lichaam binnendringt wordt je immuunsysteem actief om het virus zo snel mogelijk te verslaan: er ontstaat een ontstekingsreactie. Er komen dan allerlei ontstekingsstofjes vrij in het bloed. Deze hebben ook invloed op de hersenen. Hierdoor voel je je bijvoorbeeld vaak moe als je ziek bent. Dit is handig om energie te besparen om het virus te kunnen verslaan. Als het virus vervolgens is verslagen, nemen de ontstekingsstofjes normaal gesproken weer af en voel je je beter.
Bij COVID lijkt het er echter op dat deze ontsteking niet bij iedereen weer verdwijnt. De ontsteking houdt dan weken of maanden aan, en heeft daarmee ook langdurig effect op de hersenen. Hierbij worden bepaalde immuuncellen in de hersenen actief, de microgliacellen. Dit kost veel energie, en bij de bestrijding komen er veel stofjes vrij die mogelijk zorgen voor schade aan de hersenen. Zo zorgt het bijvoorbeeld voor afbraak van cellen in de hippocampus, een deel van de hersenen dat is betrokken bij geheugen. Dit kan verklaren waarom mensen met long COVID soms geheugenproblemen ervaren.
Daarnaast zorgen deze stofjes voor afbraak van myeline, een isolerend stofje dat om hersenverbindingen zit. Deze afname in myeline zorgt ervoor dat de hersenverbindingen tussen cellen minder sterk worden of worden afgebroken. Dit kun je zien als een beschadigde telefoonkabel: hierdoor kunnen hersengebieden minder goed met elkaar communiceren, en kunnen klachten ontstaan zoals een wazig hoofd en concentratieproblemen.
De energiecentrales van de cel zijn kapot
Waarom er precies vermoeidheid optreedt bij long COVID is niet helemaal duidelijk. Het kan komen doordat het hebben van een ontsteking veel energie kost. Maar het kan ook dat er iets misgaat in de energiehuishouding van de cellen. Er zijn aanwijzingen dat de ‘energiecentrales’ van de cel minder goed werken in mensen met chronische vermoeidheid. Deze energiecentrales, mitochondria genoemd, zorgen dat onder andere zuurstof wordt omgezet in energie. Als de mitochondria minder goed werken is er letterlijk minder energie beschikbaar voor het lichaam, waardoor je vermoeid raakt.
Waarom de een wel en de ander niet?
Helaas blijft er nog veel onduidelijk over de oorzaak van long COVID. Het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk waarom sommige mensen de langdurige ontsteking krijgen na COVID en anderen niet. Wel lijkt het erop dat bijvoorbeeld vrouwen meer risico lopen. En ook als je rookt, ouder bent, of al een psychiatrische aandoening hebt, heb je meer kans om het te krijgen. Maar waarom deze mensen meer of minder kans maken is (nog) niet bekend.
Gelukkig is er ook nog goed nieuws. Veel mensen herstellen uiteindelijk vanzelf. En er zijn op dit moment meer dan 50 onderzoeken aan de gang naar een medicijn voor long COVID om het herstel te versnellen. Er wordt ook gekeken of we iets kunnen leren van andere aandoeningen en infectieziekten, zoals vermoeidheid na kanker of de ziekte van Lyme. Zo wordt het mysterie van long COVID hopelijk snel opgelost!
Meer lezen over hoe ons immuunsysteem invloed heeft op de hersenen:
Credits
Auteur: Judith Scholing
Buddy: Felix Klaassen
Redactie: Wessel Hieselaar
Vertaling: Marlijn ter Bekke
Redactie vertaling: Helena Olraun
Beeld van Kelly Sikkema via Unsplash