This post is also available in Engels.
Als je ziek bent, voel je je slecht en wil je het liefst hele dagen in bed liggen. Hoe komt dat, en wat gebeurt er in je brein bij ziekte?
Bij ziekte voel je je niet lekker.
Afbeelding van Pexels (Licentie CC0 1.0)
We kennen deze situatie allemaal: je krijgt de griep, voelt je ziek, en laat je moeder langskomen om voor je te koken. Zelf naar de supermarkt lopen voelt ineens als een enorm karwei.
Als een virus het lichaam binnenkomt, activeert het het verdedigingssysteem van het lichaam door kleine eiwitten, cytokinen genaamd, los te maken. Deze cytokinen zijn belangrijk voor het controleren van je lichaamstemperatuur, en ze sturen ook signalen naar je brein die tijdens ziekte je humeur en gedrag beïnvloeden. Bij het zogenaamde ‘ziektesyndroom’ horen moeheid, depressie, en veranderingen in je motivaties. Het zijn dus de cytokinen die je dat zieke gevoel geven.
De griep beïnvloedt je motivatie
Volgens onderzoek kunnen cytokinen het centraal zenuwstelsel (ruggengraat en brein) bereiken, waar ze invloed uitoefenen op het hersenstofje dopamine. Dopamine is een signaalstof van je brein die vooral bekend staat om zijn rol in motivatie: het stimuleren van activiteit. Door dopamine kun je de hele dag in de keuken staan omdat dat uiteindelijk zal leiden tot een heerlijk diner met je beste vrienden. Maar deze motivatie verandert als je ziek wordt.
In recent onderzoek van het Radboudumc in Nijmegen keken de onderzoekers naar motivatie tijdens een experimentele procedure waarmee ziekte wordt gesimuleerd. Dat gebeurt door het toedienen van lipopolysaccharide, een onderdeel van het membraan van een infectie-veroorzakende bacterie, dat een immuunreactie in het lichaam oproept. Bij het toedienen van dit stofje denkt je lichaam dat je een bacteriële infectie hebt, en komen dus cytokinen vrij. Dat zorgt voor een paar uur van misselijkheid, rillen, vermoeidheid en een algeheel ziekig gevoel. Zo gauw het lichaam doorheeft dat het om een vals alarm ging, gaat alles weer terug naar de normale toestand.
Tijdens deze korte periode van nep-ziekte moesten de jonge, mannelijke deelnemers aan dit experiment aangeven hoeveel zin ze hadden om lichamelijk werk uit te oefenen (knijpen in een soort hand-trainer) om een bepaalde hoeveelheid geld te verdienen. De zieke mannen hadden nog steeds zin om geld te verdienen, maar weigerden vaker dan de niet-zieke mannen om veel inspanning te leveren. Ze kónden echter nog wel hard knijpen, dus hun fysieke kracht was niet aangetast. Dat is bewijs dat acute ziekte inderdaad de motivatie om moeite te doen beïnvloedt. Met andere woorden, als je ziek bent heb je best zin in zo’n lekker maaltijd van je partner of moeder, maar als je ‘m zelf moet koken kies je misschien voor een makkelijkere optie.
Van nuttig naar onhandig gedrag
Een aanpassing van je motivaties is heel handig als je ziek bent, want het zorgt ervoor dat je rust houdt. Maar het kan juist averechts werken wanneer je weer beter bent. Voormalig kankerpatiënten die een zeer zware behandeling hebben ondergaan ervaren daarna vaak langere periodes van vermoeidheid, met grote gevolgen voor hun sociale bezigheden en werk. Door meer te leren over hoe cytokinen ons brein en ons gedrag beïnvloeden, kunnen we hopelijk meer inzicht bieden in het ontstaan van langdurige vermoeidheid na ziekte. Hopelijk levert dat uiteindelijk nieuwe behandelingen van chronische vermoeidheid op.
Deze blog is geschreven door gastblogger Marieke van der Schaaf. Marieke is postdoctoraal onderzoeker aan het Donders Instituut, waar ze werkt aan de neurobiologische oorzaken van vermoeidheid.
Redactie: Francie Manhardt
Meer lezen:
Effort but not Reward Sensitivity is Altered by Acute Sickness Induced by Experimental Endotoxemia in Humans. Draper A, Koch RM, van der Meer JW, Apps M, Pickkers P, Husain M, van der Schaaf ME. Neuropsychopharmacology. 2017