This post is also available in Engels.
Eind jaren ’90 kreeg in België kreeg een groepje kinderen buikklachten na het drinken van cola, waar veel aandacht voor kwam in de media. In de weken daarna werden er in heel België honderden kinderen ziek na het drinken van cola. Echter werden er geen giftige stoffen in de cola gevonden, en bleek er medisch gezien niets met de kinderen aan de hand. De kinderen werden waarschijnlijk ziek door het nocebo-effect: door de media-aandacht hadden zij de sterke verwachting ziek te worden van de cola, en werden dit daarom ook. Een opvallend fenomeen, want hoe kunnen enkel verwachtingen beïnvloeden hoe je iets ervaart, of je zelfs ziek maken? En kun je dit tegengaan?
Het nocebo-effect is het kwaadaardige neefje van het placebo-effect. Van het placebo-effect heb je waarschijnlijk wel eens gehoord. Hierdoor ervaren mensen een verbetering van hun ziekte, klachten of humeur na het nemen van een nep-medicijn. Bij het nocebo-effect gebeurt eigenlijk het tegenovergestelde: Als je ergens negatieve verwachtingen van hebt, dan kan dit juist leiden tot meer lichamelijke klachten. Vertelt een arts je bijvoorbeeld nadrukkelijk over mogelijke bijwerkingen, dan is de kans groter dat je deze ook daadwerkelijk zult krijgen.
Verwachtingen beïnvloeden hoe je iets ervaart
Net als bij het placebo-effect zorgen eerdere ervaringen, teksten die je leest (zoals een bijsluiter), of informatie die je krijgt uit de media ervoor dat je een verwachting vormt. Deze verwachtingen kunnen vervolgens invloed hebben op hoe je iets ervaart, blijkt ook uit hersenonderzoek. Daarin is te zien dat, tijdens het ervaren van een nocebo-effect, hersengebieden die verwachtingen vormen verbindingen maken met de gebieden die een rol spelen bij het ervaren van pijn en van andere zintuigelijke waarnemingen. Je kan dan dus pijn of sensaties ervaren die er niet ‘echt’ zijn.
Een voorbeeld hiervan komt uit een Oostenrijks onderzoek: Zij lieten deelnemers geurloos water ruiken terwijl zij in de MRI-scanner lagen, maar vertelden de deelnemers dat zij een vieze geur zouden gaan ruiken. Terwijl zij deze geur dus niet echt konden ruiken, waren er toch hersengebieden actief die normaal ook bij het waarnemen van geur worden geactiveerd. 76% van de deelnemers gaf vervolgens aan dat zij de vieze geur ook hadden geroken.
Kan je het nocebo-effect tegengaan?
Zoals ook blijkt uit het Oostenrijkse onderzoek is niet iedereen even vatbaar voor het nocebo-effect. Het is niet helemaal duidelijk waarom sommige mensen vatbaarder zijn dan anderen. Waarschijnlijk speelt je persoonlijkheid een rol: Mensen die pessimistisch, introvert en/of snel angstig zijn, zijn vatbaarder voor het nocebo-effect. Ook mensen die bang zijn om bijwerkingen of een ziekte te krijgen, krijgen deze sneller.
Verwachtingen kunnen dus belangrijke invloed hebben op hoe je dingen ervaart, zowel op een positieve als op een negatieve manier. Mocht je er vatbaar voor zijn dan helpt het vooral om een positieve houding aan te nemen. En ook als je bewust bent van het bestaan van dit effect zul je het minder ervaren. Door het lezen van dit blog is de kans dus alweer iets kleiner dat jij zelf last zult hebben nocebo-effecten!
Meer lezen?
Links naar eerdere blogs over het placebo-effect:
Credits
Auteur: Judith Scholing
Buddy: Marlijn ter Bekke
Redactie: Felix Klaassen
Vertaling: Wessel Hieselaar
Redactie vertaling: Ellen Lommerse
