Worden we veerkrachtig geboren?

This post is also available in English.

Veerkracht is een kerneigenschap van iemands affectieve stijl en verwijst naar de manier waarop iemand reageert en zijn emoties reguleert bij tegenspoed en onzekerheid. Wanneer je wordt geconfronteerd met een stressvolle en emotioneel belangrijke gebeurtenis, zoals een ongeval of afwijzing, slagen mensen met een hoge veerkracht er bijvoorbeeld in om optimistisch te blijven zonder hun enthousiasme te verliezen. De ontwikkeling van veerkracht, of het gebrek daaraan, is onder meer afhankelijk van ervaringen in de eerste levensjaren en van de naaste omgeving, zoals verwaarlozing of misbruik, die de veerkracht kunnen ondermijnen. Een opkomende, belangrijke vraag is of veerkracht een verworven vaardigheid is die je later in je leven kunt ontwikkelen.

Veerkrachtige hersenen van dieren

Diermodellen van stress hebben aanzienlijk bijgedragen aan het begrijpen van veerkracht. De belangrijkste bevinding is dat een veerkrachtig brein niet eenvoudigweg de negatieve effecten van stress niet laat zien. Integendeel, veerkracht lijkt juist een actief proces te zijn – waarbij aanvullende neurologische veranderingen plaatsvinden om effecten van stress te helpen opvangen – in plaats van een passief proces – waarbij er helemaal geen effecten van stress in de hersenen te vinden zouden zijn. Nieuwe moleculaire en cellulaire aanpassingen die de normale gedragsfunctie helpen bevorderen, vinden alleen plaats in veerkrachtige hersenen en zijn niet aanwezig in de hersenen van stressgevoelige dieren.

Hoe zit dat bij mensen?

Onderzoek naar mensen heeft aangetoond dat wie in staat is om negatieve emoties sneller uit te schakelen, een eigenschap die in wezen de definitie van veerkracht vormt, een sterkere hersenactivatie heeft in de linker prefrontale cortex. Deze verhoogde prefrontale cortexactiviteit vermindert vervolgens de activiteit in de amygdala, het deel van de hersenen dat betrokken is bij het oproepen van negatieve emoties.

Veerkracht is ook gerelateerd aan de structuur van de hersenen: hoe veerkrachtiger iemand is, hoe meer witte stof (ook wel verbindingen genoemd) er zijn tussen de prefrontale cortex en de amygdala, wat het bewijs levert voor een aantal langdurige effecten van veerkracht op de hersenen.

Niet veerkrachtig genoeg?

Neuroplasticiteit is het vermogen om nieuwe verbindingen in de hersenen te maken door te leren en te trainen. We hebben allemaal het vermogen tot neuroplasticiteit en dit is precies waar veerkracht op inspeelt. Vanwege de aanpassingen die plaatsvinden in een veerkrachtig brein karakteriseren neurowetenschappers veerkracht als een neuroplastisch proces en gevoeligheid voor stress wordt daarom beschouwd als een fout in de plasticiteit zelf.

Veerkracht speelt een belangrijke rol bij de geestelijke gezondheid. Een hoge mate van veerkracht kan je helpen beschermen tegen psychische stoornissen, terwijl minder veerkracht, als reactie op ongunstige gebeurtenissen in onze omgeving, de kwetsbaarheid vergroot en deze ontwikkeling afremt.

De vraag waarom mensen verschillen in hun mate van veerkracht is complex en vereist dat een combinatie van genetische en omgevingsfactoren in aanmerking moet worden genomen: Ervaringen in de eerste levensjaren en ondersteuning die beschikbaar is voor een kind in zijn naaste omgeving spelen een belangrijke rol, naast genetische aanleg.

Toch zijn er aanwijzingen dat veerkracht aan te passen is en kan worden verbeterd door interventies, zoals visualisatietechnieken, mindfulness en cognitieve training. Deze technieken zijn bedoeld om de ‘niet-adaptieve strategieën’ van mensen te vervangen door nieuwe effectieve strategieën, door gebruik te maken van het intrinsieke vermogen van de hersenen om nieuwe verbindingen te vormen. Zo kunnen zulke technieken worden ingezet om het individu te helpen beter met stress om te gaan en daardoor veerkrachtiger te worden. Zulke benaderingen kunnen iedereen ten goede komen; niet alleen mensen die te maken hebben met geestelijke gezondheidsproblemen, zoals depressie en angst, maar iedereen die veerkrachtiger wil worden.

Originele taal: Engels

Auteur: Christina Isakoglou
Buddy: Monica Wagner
Redacteur: Rebecca Calcott
Vertaalster: Ellen Lommerse
Redacteur vertaling: Felix Klaassen

Foto, met dank aan: Christina Isakoglou