This post is also available in Engels.
De kans is groot dat jij vandaag al een paar keer gegaapt hebt, want iedereen gaapt elke dag. Maar waarom eigenlijk? Een aantal onderzoekers denkt dat we gapen om ons brein te koelen. Door te gapen zou warm bloed wegstromen van de schedel en vervangen worden door vers, koeler bloed. Een boeiend idee, maar hoe kom ik er nou achter of dit echt klopt?
Coole correlaties
Allereerst zijn er een paar opvallende bevindingen die lijken te passen bij dit idee. Mensen met ziektes waarbij men problemen heeft met temperatuurregulatie gapen ook vaker abnormaal veel. En hoe warmer mensen zijn, hoe slaperiger ze worden, en hoe meer ze gapen. Het zou dus kunnen dat je niet gaapt omdat je slaperig bent, maar omdat je brein warm is. Uit zulke correlaties blijkt dat temperatuur en gapen met elkaar verbonden zijn, maar we kunnen niet afleiden dat we gapen om ons brein te koelen. Zo kan het in het geval van een ziekte bijvoorbeeld zo zijn dat een hersengebied is aangetast dat meerdere functies heeft: temperatuurregulatie en gapen.
Gaap je meer met een warmer brein?
Een betere stap is om te laten zien dat mensen minder gapen als hun brein koeler is. En inderdaad: als mensen bijvoorbeeld een coldpack van 4 graden Celsius tegen hun voorhoofd houden, gapen zij minder dan als de coldpack op kamertemperatuur is. Ook met een coldpack tegen hun halsslagaderen (de bloedaanvoer naar het hoofd) gapen mensen minder vergeleken met een coldpack op kamertemperatuur. We weten niet zeker of de temperatuur van het brein ook echt verandert door zo’n coldpack tegen je voorhoofd of je hals, maar het laat wel zien dat temperatuur een rol speelt.
Koelt je brein af van gapen?
Stel dat je meer gaapt als het warmer is maar je brein er niet van afkoelt, dan is er duidelijk iets anders aan de hand. Het is dus belangrijk is om te weten of je brein echt koeler wordt van gapen. De hersentemperatuur van ratten kan worden gemeten door een minithermometer in de hersenen te implanteren. Wat blijkt: in de aanloop naar een gaap gaat de hersentemperatuur omhoog, en na het gapen gaat de temperatuur weer omlaag. Maar zelfs met dit bewijs ben ik nog niet overtuigd: een verband in de tijd is namelijk niet per se een oorzakelijk verband! We weten niet wat er in die tijd nog meer allemaal gebeurde en veranderde, en dus weten we niet zeker dat de hersenen afkoelden door het gapen. Het liefst zouden we als onderzoeker willen bepalen wanneer iemand gaapt, en dan direct het effect willen meten.
Er zijn dus allerlei stukjes bewijs voor het idee dat we gapen om ons brein te koelen, maar helemaal sluitend is het (nog) niet. Sowieso zou dit waarschijnlijk niet de enige functie zijn. Gapen heeft waarschijnlijk ook een sociale functie: doordat het zo aanstekelijk is, zou gapen ervoor zorgen dat het gedrag van een groep wordt gesynchroniseerd. Toch vind ik het wel een geruststellende gedachte dat ik mogelijk niet zoveel heb gegaapt tijdens de lockdowns omdat ik me verveelde, maar om mijn hoofd koel te houden in lastige tijden 😉
Credits
Auteur: Marlijn ter Bekke
Buddy: Floortje Bouwkamp
Redactie: Felix Klaassen
Vertaling: Wessel Hieselaar
Redactie vertaling: Marisha Manahova
Beeld van Martina Misar-Tummeltshammer via Unsplash