This post is also available in Engels.
Nederland heeft een rijke geschiedenis. Met behulp van DNA kunnen we nu meer te weten komen over de Nederlandse voorouders. Deze blog vertelt je hoe.
Sinds de eerste groepen van Homo Sapiens hun oorspronkelijke habitat in Afrika verlieten – het oudste fossiel, gedateerd op zo’n 300.000 jaar oud, werd gevonden in Marokko – hebben onze voorouders zich gedurende duizenden jaren verspreid over de zeven continenten.
Over de jaren heen heeft elk stuk land op onze planeet allerlei soorten menselijke beweging meegemaakt: Sommigen kwamen en vestigden zich op een enkele plek, anderen verhuisden naar een nabijgelegen dorpje, en weer anderen reisden naar nog verder gelegen gebieden of zelfs een ander continent. Sommige van deze reizen zijn goed gedocumenteerd, maar niet allemaal. Tegenwoordig zijn we niet meer afhankelijk van historische archieven om meer te weten over de migratiepatronen in de stukjes aarde die we landen en regio’s noemen. Door naar ons DNA te kijken kunnen we meer te weten komen over de reizen van onze voorouders en de mensen met wie ze zich vermengden. Maar hoe dan?
DNA als voorouderlijk ID
Elk individu heeft zijn eigen unieke DNA dat behoorlijk overlapt met het DNA van hun familie, deels overlapt met dat van geografisch gerelateerde mensen, en steeds minder overlapt met mensen die verder weg leven. Wanneer je kijkt naar het DNA van mensen kun je hun verschillen in afkomst meten, meestal in de vorm van afkomst-diagrammen zoals in het figuur hieronder.
Afbeelding verkregen van Nature.
In dit diagram meten we de verschillen tussen Europeaanse groepen, wat meestal proportioneel is aan de geografische afstand tussen de bijbehorende landen. Je kan ook zien dat sommige landen meer overlap hebben met elkaar dan andere, ondanks de aanwezigheid van grenzen tussen die landen. Dat laat zien hoe sterk het contact was tussen diens voorouders in het verleden. Maar wat kunnen we nog meer vinden als we inzoomen op een van de landen? Hoe ziet de afkomst-kaart van Nederlandse provincies eruit?
De Nederlanders waren gehecht aan hun provinciale afkomst, maar waren ook in contact met hun buren
Een recent onderzoek dat naar het DNA keek van meer dan duizend mensen van Nederlandse afkomst, afgebeeld hieronder, laat zien dat – op slechts een paar uitzonderingen na – Nederlandse voorouders meestal in hun eigen provincies bleven. De onderzoekers zagen ook dat de verschillen in afkomst tussen de verschillende provincies nauw verwant waren met de geografische ligging, afgezien van Noord-Brabant en Limburg. Interessant genoeg waren de voorouders van Limburgse afkomst sterker verwant met andere provincies dan Noord-Brabant, terwijl Noord-Brabant geografisch dichterbij ligt.
Afbeelding verkregen van Nature.
Dit onderzoek liet zien dat de reden voor deze mismatch tussen geografie en afkomst ligt in de affiniteit van die regio’s met de buurlanden. Daar waar Noord-Brabantse voorouders veel in contact waren met hun Belgische buren, waren mensen uit Limburg en andere provincies meer in contact met hun buren over de Duitse grens. Blijkbaar was het contact van Limburgse voorouders met de Duitsers bijzonder intens in de 11e eeuw, hoewel het nog onduidelijk is waarom.
Deze onderzoekers vonden ook dat voorouders afkomstig van Noord-Holland, Friesland en Groningen in het bijzonder verwant waren aan Denen, wat waarschijnlijk het gevolg is van invallen van Vikingen in kustregio’s in de 9e en 10e eeuw.
Nederlandse voorouders reisden liever oost- en westwaards dan noord- of zuidwaarts
Dezelfde studie gebruikte genetisch materiaal om een inschatting te maken van de migratiepatronen en menging van voorouders van verschillende provincies. Ze vonden dat destijds Nederlanders vaker van oost naar west of vice versa reisden dan van noord naar zuid of andersom. Het figuur hieronder laat zien dat dit waarschijnlijk kwam door de ligging van de Nederlandse rivieren. Met name de Rijn, de Waal en de Maas beperkten mensen in hun bewegingsvrijheid: mensen die in de buurt van rivieren woonden waren minder geneigd te migreren.
Afbeelding verkregen van Nature.
Het is indrukwekkend hoeveel we kunnen leren over ons verleden, door naar ons DNA te kijken. Zelfs de diepst verborgen mysteries van ons verleden kunnen worden ontrafeld. Op eenzelfde wijze kunnen we ook de avonturen van voorouders van anderen over de hele wereld volgen en zo iets meer te weten komen over we allen tot stand zijn gekomen.
Originele taal: EngelsAuteur: João Guimarães
Buddy: Monica Wagner
Editor: Rebecca Calcott
Vertaling: Felix Klaassen
Editor vertaling: Floortje Bouwkamp
Credits: Bovenste afbeelding verkregen via WikiImages en Pixabay (CC0 1.0).