This post is also available in Engels.
Tijdens de Donders 200 lezing over burn-out vertelden hersenwetenschaper Erno Hermans, arbeids- en organisatiepsychologe Debby Beckers en schrijfster en ervaringsdeskundige Bregje Hofstede over burn-out vanuit hun expertise.
Werkgerelateerde stress. CC0, Pexels.
Lichamelijke processen van burn-out
Erno Hermans is hersenwetenschapper, en hij vertelt ons meer over hoe stress nou precies werkt, zoals de effecten van stress op lichamelijke processen: “Stress systemen in ons lichaam zijn gedurende de evolutie ontwikkeld als defensiemechanisme.” Ze zijn opgebouwd uit een “snel/alarmsysteem” en een “traag/herstel systeem”. Het alarmsysteem reageert onmiddellijk op acute dreiging en helpt ons om snel in actie te komen en te handelen, denk bijvoorbeeld aan een freeze-fight-flight reactie (zie eerdere blog). Het trage systeem (begint na ongeveer 20-30 minuten), is vooral gereguleerd door het hormoon cortisol, en zorgt voor het herstel van de stress. Het zorgt dat het lichaam de stress loslaat en weer in zijn normale stand (homeostase) komt.
In de hersenen zie je verschuiving van netwerken tijdens stress. Het ‘stress netwerk’, dat meer in het primaire en diepe gedeelte in de hersenen ligt, neemt de overhand. Deze zet aandachtsystemen aan om zich op de juiste prikkels te richten en vervolgens de juiste reacties uit te voeren. Tegelijkertijd worden in de nieuwere hogere hersengebieden de controle-netwerken onderdrukt. Deze netwerken zijn belangrijk voor het ondersteunen van cognitieve functies, zoals het stellen van lange termijndoelen. Je verliest hierdoor dus als het ware letterlijk de controle om emotionele processen tegen te houden.
Als je lang onder stress staat, word je erg lang blootgesteld aan het stresshormoon cortisol. Dit kan je lichaam uitputten en schadelijke effecten hebben op de hersencellen. Bij dieren is bijvoorbeeld aangetoond dat na langdurige stress de verbindingen tussen hersencellen kleiner worden. Maar cortisol reguleert ook nog andere vitale functies in het lichaam; zoals je slaap-waak ritme. Door langdurige stress raken de natuurlijke cortisolschommeling van slag. Dit maakt dat je slechter slaapt, wat meestal juist maakt dat je nog meer stress krijgt. Een soort negatieve spiraal. Hierbij komt dat je op een gegeven moment extra gevoelig voor cortisol wordt, omdat je er zo lang aan blootgesteld bent. Bij burn-outpatiënten is de cortisolcurve over het algemeen een stuk verder afgevlakt. Waarschijnlijk probeert je lichaam het cortisol na een lange tijd van verhoogde waardes nu wat te onderdrukken.
Een slechte relatie met stress kan dus allerlei negatieve gevolgen hebben, het brengt je uit balans en uit je natuurlijke ritme. Hermans benadrukte dat het daarom van groot belang is om je aan te passen aan je biologische ritme. “Want de biologie beweegt niet mee.” Stress op zich hoeft geen probleem te zijn, maar wanneer het je ritme bepaalt en het je lichaam overhoop haalt gaat het fout.
We krijgen drie ‘take-home messages’ mee:
- Stress is een gezonde reactie van ons lichaam. Heb geen leven zonder stress, zoek de uitdaging.
- Volg je biologisch ritme. Doe het niet andersom, dus probeer niet je biologie aan te passen aan je ritme.
- Alles zit tussen je oren. Alle psychologische processen komen door het brein.
In de komende weken komt deel 2 van de Donders lezing uit waarin het gedeelte van Arbeids- en organisatiepsychologe Debby Beckers wordt samengevat.
Geschreven door Mahur. Bewerkt door Annelies.
Meer informatie:
Donders 200 lezing film (alleen in het nederlands).