Politie en de beslissing over leven en dood

Wij zijn de eerste politieauto bij een overvalmelding bij een tankstation. Aanvankelijk lijkt alles rustig, maar plotseling staat er een man met een wapen voor ons. Mijn hart bonst en razendsnel trek ik mijn wapen en richt het op de onbekende. Ik kan alleen nog op zijn wapen focussen. Wat moet ik doen: schieten of niet schieten? Een beslissing over leven en dood!

Het belang van beslissingen tijdens bedreigende situaties werd ook in Den Haag in mei 2012 duidelijk. Een man bedreigde agenten met een mes en kort voordat de politie kon handelen stak hij een 23-jarige agente neer. Een tragisch geval, zou je denken, en snel komt de vraag op: zijn dit soort incidenten te voorkomen? Bedreigende momenten eisen soms een besliskracht van enkele seconden – schieten of niet schieten, vechten of vluchten? Voor rationele overwegingen heb je hier geen tijd. Maar hoe vormen we eigenlijk een beslissing over leven en dood in een fractie van een seconde?

Hoe maken we dergelijke beslissingen?
Uit zowel proefdieronderzoek en onderzoek in menselijke vrijwilligers blijkt dat we tijdens dreiging op instinctieve reacties terugvallen, zoals verstijven, vechten en vluchten. Deze gedragspatronen zijn reflexmatig en volgen een hiërarchische volgorde. Als eerste verstijven we – onze hartslag daalt, de zintuigen staan op scherp en ons lichaam verstijft. We maken een risicoschets van de situatie en beslissen over welke handeling die de grootste overlevingskans biedt. Na de beslissing stijgt onze hartslag weer en je lichaam gaat over tot actie: we vechten of vluchten.

Recent onderzoek
Veel kennis hierover komt uit dieronderzoek. Daarom willen wetenschappers van het Donders Instituut nu uitzoeken wat de rol van deze primaire reacties in mensen is. In een unieke samenwerking met de Politieacademie zal Karin Roelofs samen met haar onderzoeksteam politieagenten in training verschillende stresstesten laten uitvoeren. Hier wordt onder andere gekeken of er een optimale reactie tijdens dreiging bestaat en wat de rol van het brein, het hart, en hormonen hierin zijn. Meer inzicht hierin zou bijvoorbeeld de training van aspiranten kunnen verbeteren en incidenten zoals in Den Haag kunnen voorkomen. Dat is zeker belangrijk voor beroepen waarin mensen continu aan gevaar blootgesteld worden!

Meer informatie
Over het onderzoek van Karin Roelofs
Bronartikel over motivatie en aandacht tijdens stressvolle situaties

Dit blog is geschreven door Mahur.
Bewerking door Richard.