Hoe meer keuze je hebt, des te meer vrijheid je hebt. Meer vrijheid leidt tot meer geluk, zou je denken, omdat je je kunt gedragen zoals je wilt en omdat je de dingen kunt doen die je wilt. Maar klopt dit ook?
Foto door MagNoug (CC BY-NC-ND 2.0 licentie)
Stel: je wilt een nieuw paar schoenen kopen. Een kijkje bij webwinkel Zalando levert zo’n 7500 paar herenschoenen op. Dames hebben keuze uit maar liefst 14000 paar. Wil je kunststof of toch liever leer? Laag, halfhoog, of hoog? Ga je voor nette schoenen, of voor sportieve sneakers? Met veters, of zouden instappers toch handiger zijn? Keuze, keuze en nog eens keuze. En wat blijkt: door deze overdaad aan keuzemogelijkheden zijn we uiteindelijk minder gelukkig met de gemaakte keuze dan als we minder keuzeopties hadden gehad. Waarom?
Kans op iets beters
Na lang wikken en wegen bestel je uiteindelijk een paar gele sneakers. Hiermee wijs je vanzelf de andere opties af. Nog voordat je de schoenen in huis hebt, kan dit je al het gevoel geven dat je kansen laat liggen. Waren die witte sneakers toch leuker geweest? Iedere keer als je iets kiest, kies je er automatisch ook voor om iets anders níet te kiezen. Dit zorgt ervoor dat wat je uiteindelijk gekozen hebt, hoe mooi het ook is, net iets minder geweldig voelt.
Spijt
Daar zijn ze dan, je nieuwe sneakers. De kleur is mooi en ze passen perfect. Maar hoewel je het gemak van instappers kunt waarderen, vind je wel dat de schoenen vrij weinig steun geven. Het is nu eenvoudig voor te stellen dat sneakers met veters wellicht fijner hadden gezeten. Hoe meer keuzes, des te makkelijker het is om spijt te krijgen van een bepaald aspect dat tegenvalt.
Eigen schuld
Je vraagt je af wie er verantwoordelijk voor is dat de schoenen toch niet lekker zitten. Het antwoord is: jij. Jij hebt gefaald in het maken van de juiste keuze. Immers, met duizenden soorten schoenen is er geen excuus dat het perfecte paar er niet tussen zou zitten.
Onrealistische verwachtingen
Meer keuzevrijheid schept meer verwachtingen. Met zoveel schoenen moet er wel een paar bij zitten dat perfect past. Onbewust verwacht je dus de perfecte schoen te vinden. Daardoor kun je zelfs teleurgesteld zijn over het perfecte paar schoenen, simpelweg omdat je er nóg meer van had verwacht. Deze teleurstelling stijgt naarmate het aantal alternatieven groter wordt.
Stel je verwachtingen bij
Kunnen we deze negatieve bijwerkingen de kop indrukken? Gedeeltelijk wel. Tegenwoordig rijzen onze verwachtingen over een nieuw product de pan uit, met als gevolg dat het beste wat je kunt hopen ternauwernood aan je verwachting voldoet. De truc is te leren om niet te veel van je keuze te verwachten. Want als je ergens weinig van verwacht kun je aangenaam verrast worden door een positieve ervaring.
Meer informatie
Bronartikel in Scientific American (Engels)
TED-talk van Berry Schwartz over de keuze-paradox (Engels, met Nederlandse vertaling)
Eerdere blog over waarom een aangename verrassing gelukkig maakt
Interessant hierbij zijn de volgende twee meta-analyses: http://scheibehenne.com/ScheibehenneGreifenederTodd2010.pdf
http://pps.sagepub.com/content/9/6/666.short
De auteurs van de eerste meta-analyse concluderen: “In a meta-analysis of 63 conditions from 50 published and unpublished experiments (N = 5,036), we found a mean effect size of virtually zero but considerable variance between studies. While further analyses indicated several potentially important preconditions for choice overload, no suf-
ficient conditions could be identified.”
De tweede meta-analyse gebruikt de p-curve om deze vraag wat preciezer te kunnen bekijken: “If we conduct meta-analysis based on p-curve, the conclusion is different. Yes, the evidence does support the (uninteresting) notion that under predictable circumstances choice is good, but it neither confirms nor denies the (much more interesting) notion that under predictable circumstances choice is bad.”
Het blijkt dus dat er nog niet genoeg bewijs om te kunnen claimen dat we ongelukkiger worden door een overdaad aan keuze.
Bedankt voor deze toevoeging. De resultaten zijn zeker interessant. Verder onderzoek naar keuzestress lijkt dus noodzakelijk om onomstotelijk vast te stellen of dit fenomeen echt bestaat.