Waarom geld niet gelukkig maakt

‘Geld maakt niet gelukkig,’ luidt het cliché. Is dat zo? En waarom?

Afbeelding van Kenton, gebruikt onder licentie CC BY-NC-ND 2.0.

Deze week is de Radboud Happiness Week. Eigenlijk is een week niet lang genoeg, want aan het fenomeen ‘geluk’ zitten ontzettend veel kanten. Om een beetje orde te scheppen in de chaos kunnen we gelukkig naar de oude Grieken kijken. Zij onderscheidden twee soorten geluk. Eudaimonia of ‘levenstevredenheid’, de mate waarin je content bent met je hele leven tot nu toe. En hedonia, ofwel genot: voel je je goed op dit moment?

Bij hedonia kan geld helpen. Althans, dat denken we soms: ‘Als ik meer geld had, zou ik blijer zijn.’ Om te ontdekken of dit klopt duiken we in de neurowetenschap van het genot.

IJsjes
Je zou zeggen dat het genotssysteem in je brein vrij simpel is. Als je iets lekkers eet, iets moois hoort of seks hebt gaat het genotsstofje dopamine vloeien in je brein en voel je je lekker. Toch? Klopt. Maar dat is slechts een deel van het verhaal.

Het is minstens zo belangrijk wat je verwachtingen zijn van de ervaring die je hebt. Immers: hoe meer je van een bepaalde ervaring verwacht, hoe minder heftig het genot is dat je eraan ontleent. Ga je naar een Italiaanse ijssalon waar je lyrische verhalen over hebt gehoord, dan doet een lekker bolletje stracciatella je minder dan wanneer je in eerste instantie niets van het ijs verwachtte. En juist het verschil tussen wat je verwachtte en wat je ervaart zorgt voor genot.

Reward prediction error
Sommige neurowetenschappers noemen dit verschil tussen verwachting en daadwerkelijke ervaring de reward prediction error, letterlijk de ‘beloningsvoorspellingsfout’. Je brein maakt volgens deze onderzoekers continu voorspellingen over de mate waarin toekomstige ervaringen en handelingen nuttig of leuk zullen zijn. Op basis van deze voorspellingen maakt je brein beslissingen.

Wanneer een ervaring leuker is dan gedacht moet de voorspelling echter worden bijgesteld, en dat gebeurt door middel van zo’n reward prediction error. Deze gaat gepaard met een gevoel van genot, het vrijkomen van dopamine en activiteit in een genotscentrum in het brein: het ventrale striatum.

Geld
Dit kan verklaren waarom geld niet blijvend gelukkig maakt: je went eraan! Als je weet dat je een miljoen op de bank hebt staan word je niet blij van het checken van je saldo, omdat je al lang verwacht dat er een miljoen euro te vinden is. Het is raar maar waar: volgens onderzoek zijn mensen die de loterij hebben gewonnen niet gelukkiger dan mensen die dit niet is overkomen. De verwachtingen van de loterijwinnaars zijn omhoog bijgesteld, en dus is hun reward prediction error weer net zo klein als vroeger.

Natuurlijk is leven in armoede geen bron van geluk. Maar zo gauw je een zeker niveau van rijkdom hebt vergaard, maakt geld je niet langer blij. Wat dan wel? Nou, het tegenovergestelde van gewenning is verrassing. Ga dus niet op je geld zitten maar geef het uit aan nieuwe ervaringen – daarvan verwacht je nog niets, en juist daarom betekenen ze alles.

Meer informatie
Een wetenschappelijk artikel over hedonia en eudaimonia [Engels]
Een wetenschappelijk artikel over het verband tussen reward prediction error, dopamine en geluk [Engels; niet gratis toegankelijk]
Een wetenschappelijk artikel over de vraag hoe je je geld het best kunt besteden [Engels; pdf]

Dit blog is geschreven door Jeroen.
Bewerking door Mao.