This post is also available in Engels.
Nederland is een vrij land: we doen altijd wat we zelf willen. Of toch niet? Als je goed kijkt, herken je overal ineens (subtiele) pogingen om je gedrag te beïnvloeden.
De website van Booking.com stuurt je op allerlei manieren richting een beslissing: ook dat is ‘nudging’. Screenshot gemaakt op 25 juni 2017.
Onlangs nam ik het vliegtuig vanaf Schiphol. Vlak voor vertrek ging ik nog even naar de wc, en daar viel me iets op wat veel mannen zullen herkennen: in de urinoirs zat een sticker van een vliegje. Na wat Googelen bleek dat dit kleine plaatje in de pisbak ooit heeft geleid tot een daling van bijna 10% in de schoonmaakkosten van de wc’s, omdat mannen ineens goed gingen mikken bij het plassen. Hartstikke slim!
Nudge
Het vliegje in het urinoir is een typisch voorbeeld van een ‘nudge’, een ‘duwtje’ dat door ontwerpers van openbare ruimtes, winkels en websites wordt ingezet om het gedrag van bezoekers te beïnvloeden. De laatste jaren, vooral sinds het boek Nudge van gedragseconomen Richard Thaler & Cass Sunstein, is veel discussie gevoerd over dit soort gedragsbeïnvloeding.
Sommige mensen zijn enthousiast, want nudges kunnen positief worden ingezet. Neem bijvoorbeeld de bedrijfskantines bij Google: daar ligt het fruit op ooghoogte, terwijl je voor Snickers en Bounties laag moet bukken. Zo zorgt het bedrijf voor een gezonder dieet van zijn werknemers. Maar nudges kunnen er natuurlijk ook toe leiden dat we keuzes maken die eigenlijk slecht voor ons zijn. Denk aan een jengelend kind dat in een supermarkt door het snoeppad loopt. De kleurrijke verpakkingen zijn daar bijna niet te weerstaan.
Macht
Vaak is het niet duidelijk of een bepaalde nudge nu tot een betere of slechtere keuze leidt. Toch vinden veel mensen het vervelend dat ze van buitenaf worden beïnvloed. Dat betekent namelijk dat je minder macht uitoefent over je eigen leven.
Een sprekend voorbeeld hiervan ervaren de taxichauffeurs van Uber en Lyft. Bij deze apps kiest de chauffeur er weliswaar zelf voor om een klant op te pikken, maar hierbij komt de nodige nudging kijken. Uber en Lyft sturen namelijk allerlei slimme berichtjes naar chauffeurs, zoals: ‘Je hebt vandaag bijna $330 verdiend. Weet je zeker dat je nu wilt stoppen met rijden?’ of ‘Als je nu stopt, loop je $25 dollar mis.’
Uit economisch onderzoek weten dat mensen erg gevoelig zijn voor dit soort teksten. Een focus op een concreet doel, of op verlies in plaats van winst, is een sterke motivator. Vanzelfsprekend is het normaal dat een werkgever zijn medewerkers motiveert, maar wat als een vermoeide chauffeur zich tegen zijn zin in laat overhalen om door te rijden? Dat levert gevaarlijke situaties op. Bovendien is subtiele machtsoverdracht van werknemer naar werkgever vaak een slecht teken, zeker voor chauffeurs die toch al weinig wettelijke bescherming genieten.
Nadenken
Of nudges per saldo goed of slecht zijn is een lastig filosofisch vraagstuk, maar ze laten ons in ieder geval nadenken over de aard van onze beslissingen. Keuzes komen niet alleen voort uit oprechte motivatie, maar ook uit onze mentale toestand en uit stimuli in onze omgeving.
Nog steeds niet overtuigd? Kijk dan maar eens goed om je heen, bijvoorbeeld wanneer je op Booking.com een reis boekt (zie afbeelding hierboven), en vraag jezelf af: wie hakt er nu eigenlijk de knopen door?
Deze blog is geschreven door Jeroen. Redactie: Annelies.
