Misschien ben je ze weleens tegengekomen: mensen met een paardenhoofd of vogels met vier vleugels. En dan bedoel ik niet in het echt, maar op foto’s die op internet te vinden zijn. Foto’s waarbij je op het eerste gezicht denkt: “maar dat kan toch helemaal niet!” Het kan trucage zijn, of in scène zijn gezet, maar vaak blijkt de foto simpelweg op exact het juiste moment genomen te zijn.
Foto gemaakt door Jens Birch
Zulke foto’s zijn niet alleen leuk, maar ook onderwerp van serieuze wetenschap. Net als op bovenstaande foto zijn veel voorwerpen om ons heen gedeeltelijk bedekt door andere voorwerpen. Het beeld dat via onze ogen binnenkomt is daardoor erg versnipperd. Toch zien we onze omgeving als één geheel en gevuld met hele voorwerpen. Blijkbaar vult het brein razendsnel de ontbrekende informatie aan.
Hoe vorm onze waarneming beïnvloedt
Neem bijvoorbeeld het linker patroon in onderstaand figuur. De meest voor de hand liggende gedachte is natuurlijk dat onder de zwarte balk een grijze balk ligt, oplossing A dus. Dit ligt zo voor de hand dat andere mogelijke oplossingen, zoals B en C, minder waarschijnlijk lijken. Dat we een voorkeur hebben voor een bepaalde oplossing geeft aan dat het brein op basis van de vorm bepaalde ‘regels’ volgt bij het invullen van ontbrekende informatie.
Vorm en kennis in tegenspraak
De meeste voorwerpen om ons heen zijn echter niet zo abstract en vaak weten we precies welke vorm het heeft. Wat gebeurt er wanneer een oplossing op basis van de vorm in tegenspraak is met onze kennis over het voorwerp? Om dit te onderzoeken heeft Simon Jan Hazenberg, promovendus aan het Donders Instituut, onderstaande afbeeldingen gemaakt.
Bij de gedeeltelijk bedekte banaan komt een oplossing op basis van vorm overeen met onze kennis, namelijk een hele banaan. De twee kleine vreemde banaantjes zou je in geen geval verwachten. Bij de half bedekte appels is een oplossing op basis van vorm, namelijk een langgerekte appel, juist in tegenspraak met kennis. Je verwacht immers twee normale appels.
Eerst vorm, dan kennis
Door proefpersonen deze afbeeldingen voor te schotelen terwijl hun hersenactiviteit gemeten wordt, heeft Simon Jan ontdekt dat zowel de vorm als de kennis van voorwerpen onze waarneming bepalen. Het blijkt dat het brein in eerste instantie de regels van vorm volgt en dat kennis pas later een rol speelt. In sommige gevallen zijn de regels van vorm echter zo dwingend dat fragmenten, ongeacht wat we weten, met elkaar worden verbonden tot een geheel. Dit is precies wat er gebeurt met de foto van de vogel met vier vleugels.
Doe het zelf
Nu is het jouw beurt om een foto met perfecte timing te schieten. Hoe doe je dat? Ten eerste moet je bedenken dat naast een perfecte timing, de hoek waarin de foto wordt genomen en de compositie (locatie van voorwerpen ten opzichte van elkaar) ook perfect moeten zijn. Daarnaast kun je op internet kijken (zoekterm: perfectly timed photos) om inspiratie op te doen. Tenslotte is het toch vooral een kwestie van geluk hebben. En hoe vaker je erop uit gaat met je camera in de aanslag, des te groter de kans dat je het perfecte plaatje zult maken.
Is het gelukt? Deel dan je foto met @DondersWonders via Facebook of Twitter!
Dit blog is geschreven door Julian en Simon Jan Hazenberg. Simon Jan is promovendus aan het Donders Instituut en houdt zich naast visuele perceptie ook bezig met fotografie van kleine beestjes.
