This post is also available in Engels.
Liegen is zonder twijfel een onaangenaam doch onvermijdelijk onderdeel van de mensheid. Deze blog legt je uit wat we weten over leugens en hoe we ze kunnen detecteren.
Is iemand aan het liegen of zegt hij de waarheid? Er zijn momenten in ons leven dat we met deze vraag te maken krijgen. Wanneer we argwanend worden gaan we nog meer nadenken: hoe kunnen we waarheid van leugens onderscheiden? Een veelvoorkomend idee is dat je aan iemands gezicht kan zien of diegene liegt. Zogenaamde micro-uitdrukkingen (gezichtsbewegingen korter dan een fractie van een seconde) zouden leugens helpen identificeren. Dit idee over het nut van micro-uitdrukkingen is gepopulariseerd in TV series als Lie to Me, die inspiratie haalde uit het werk van de Amerikaanse psycholoog Paul Ekman. Sommige van Ekmans ideeën, waaronder die over hoe gezichtsbewegingen iemands interne staat onthullen, zijn recentelijk in twijfel getrokken door andere wetenschappers. Hoewel we vaak iemands gezicht af proberen te lezen om erachter te komen hoe ze zich voelen, is dit ‘gezichtslezen’ met name afhankelijk van onze eigen interpretaties en intuïties op basis van context. Wat weten we dus nou eigenlijk over liegen?
We liegen zelden en we zijn slechte detectors
De meeste mensen liegen nauwelijks. De meeste leugens, volgens onderzoekers in de VS en Nederland, worden verteld door een kleine fractie van de bevolking (zogenaamde “productieve leugenaars”). Zoals is te zien in de afbeelding hieronder wordt 40% van de leugens verteld door ongeveer 5% van de bevolking.
We weten ook dat mensen – waaronder politieagenten, rechters of sociale werkers – slecht zijn in het detecteren van leugens. Stel je voor dat ik je 44 video’s laat zien met evenveel leugenaars als waarheidsvertellers: je zou slechts in 56% van de gevallen correct aan kunnen geven wie er liegt. Dergelijke experimenten zijn uitgevoerd door Timothy Levin, die meerdere onderzoeken heeft gedaan naar deceptie. Een meta-analyse die de resultaten samenvat van onderzoeken naar hoe goed mensen leugens detecteren laat ook zien dat mensen nauwelijks boven kans-niveau presteren; namelijk 54% correct, wat maar 4 procentpunt beter is dan het opgooien van een muntje.
De onderzoekers verklaren dit slechte detectie-vermogen met behulp van het zogenaamde waarheid-als-standaard effect (of waarheidsbias). Volgens dit concept is het belangrijk voor onze communicatie dat we anderen vertrouwen in plaats van wantrouwen. Communicatie zou erg inefficiënt zijn als we constant het verhaal van een ander in twijfel zouden trekken. De evolutionaire psychologie beweert dat deceptie en communicatie gezamenlijk zijn geëvolueerd. Tegelijkertijd ontwikkelden culturen manieren om liegen te ontmoedigen. Denk aan elke grote religie die ons leert dat liegen een zonde is, en aan moderne maatschappijen waarin het verstrekken van valse informatie wettelijk strafbaar is.
Hoe kunnen we beter weten of iemand liegt?
Onderzoek naar deceptie suggereert dat er een betrouwbaardere manier is om een leugenaar te ontmaskeren dan de gezicht-lees tactieken van Paul Ekman: kijk naar “hoe” de verhalen worden verteld, of naar wat wetenschappers “para-linguïstische aanwijzingen” noemen. Een meta-analyse laat zien dat iemand die liegt een hogere stem heeft en meer tijd neemt dan normaal om aan zijn zin te beginnen, langer dan het 200 ms durende moment van stilte dat psycholinguïsten aanhouden.
Hoewel we allemaal slechte leugendetectors zijn, is het goede nieuws dat de meeste mensen bijna altijd de waarheid vertellen. Maar als je toch vermoedt dat iemand niet eerlijk is, luister dan goed naar hoe diegene praat. Het lijkt erop dat het “hoe” van een taal meer zegt over waarheid en leugens dan non-verbale aanwijzingen als micro-uitdrukkingen.
Credits
Originele taal: Engels
Auteur: Julija Vaitonyte
Buddy: João Guimarães
Editor: Christienne Gonzales Damatac
Vertaling: Felix Klaassen
Editor vertaling: Wessel Hieselaar
Afbeelding door Republica via Pixabay