This post is also available in Engels.
Songteksten worden vaak verkeerd verstaan, wat erg leuk kan zijn. Maar deze misverstanden kunnen ons een hoop leren over hoe het brein normaliter taal verstaat.
Als klein kind dacht ik echt dat Alanis Morissette het in “You Oughta Know” had over het verlies van een cross-eyed bear (in plaats van het daadwerkelijke “cross I bear”). Ik ben niet de enige. Een hoop mensen verstaan die, en veel andere songteksten verkeerd. In Nederland komt dit zo vaak voor dat er een speciale term is ontstaan voor Engelstalige teksten die als Nederlands worden verstaan: “Mama Appelsap”1 (technische term: soramimi). De naam is afgeleid van het verkeerd verstaan van een nummer van Michael Jackson. Maar waarom verstaan we songteksten verkeerd en wat zegt dit over hoe we spraak begrijpen?
Het onbegrijpelijke begrijpen
Ons brein probeert altijd alles te begrijpen, zelfs als dat onmogelijk is. Dit is wat er gebeurt bij veel visuele illusies met dubbelzinnige figuren. Volgens een groep onderzoekers die soramimi gebruikt om mispercepties te bestuderen, wordt dit in liedjes verergerd door vervorming van spraak en ruis. Omdat we niet in staat zijn de betekenis te achterhalen gaan onze oren dan maar voor het meest lijkende, meestal bekende, alternatief. Daarbij zijn Mama Appelsaps hardnekkig, het is erg moeilijk ze ongedaan te maken vanwege de sterke invloed van onze verwachtingen. Maar hoe kan het dat we zelfs de taal verkeerd hebben?
[youtube http://www.youtube.com/watch?v=ps4IQ2F6e7w&start=131&end=140]
In deze video creëert de ondertiteling de illusie dat Chris Martin van Coldplay in het Nederlands zingt.
Logica vinden in een andere taal
Tegenwoordig zijn de meeste onderzoekers het erover eens dat beide talen van een tweetalig persoon samen worden opgeslagen en gebruikt. Denk hierbij aan de autocorrect functie van je telefoon. Als je niet van toetsenbord wisselt voordat je van taal wisselt, zal je telefoon op een gegeven moment bijvoorbeeld Engelse woorden voorstellen terwijl je in het Nederlands typt. Dit is wat wij eigenlijk standaard doen. Tijdens het luisteren krijgen de woorden van de bijbehorende taal op een gegeven moment echter wel voorrang. Soramimi laat zien dat dit soms juist de verkeerde taal kan zijn.
Net als de voorspellende tekstfunctie van een telefoon, probeert ons brein de uitgesproken woorden te raden wanneer we naar iemand luisteren.
Dit kan gebeuren wanneer bepaalde dingen ons naar de verkeerde taal sturen. Een voorbeeld is context: net als bij voorspellende tekst geldt dat als alle woorden tot zover in een bepaalde taal zijn, het waarschijnlijk is dat we verwachten dat de volgende woorden ook in die taal zijn. Dit kan echter wel voor problemen leiden als de taal ineens verandert.
Wat ook voor verwarring kan zorgen is als de spreker een accent heeft; de woorden suggereren de ene taal, terwijl de geluiden op een andere wijzen. Het lijkt ook dat we een neiging hebben om onze moedertaal eerder te horen. In mijn Master scriptie vond ik inderdaad dat Nederlandssprekenden een grotere kans hadden om onverwachte taalwisselingen (willekeurige Nederlandse woorden middenin het Engels of andersom) te begrijpen wanneer die woorden in Nederlands waren dan wanneer ze in Nederlands spraken met een Engels accent waren. Maar hoe kan spraak van de ene taal lijken op die van een andere?
Waar leg je de grens?
In tegenstelling tot in geschreven taal zijn woorden in spraak niet gescheiden met spaties: hetismeerzoiets. Luisteraars maken gebruik van hun kennis van bepaalde regelmatigheden van taal om zo te bepalen wanneer het ene woord eindigt en de volgende begint (bijv., dat de ‘z’ hierboven vaker aan het begin van een Nederlands woord staat dan aan het einde). Hetzelfde gebeurt tijdens het luisteren. Deze regels zijn echter wel verschillend tussen talen, dus een grens tussen twee woorden kan erg waarschijnlijk zijn in de ene taal, maar niet in de andere (bijv., in het Engels waar woorden zoals “quiz” of “buzz” vaak voorkomen). Een onderzoek naar Mama Appelsaps vond dat veel misverstanden het gevolg zijn van botsende taalregels, waardoor de woorden door de luisteraar verkeerd werden opgedeeld.
Mama Appelsaps zijn eigenlijk toch niet zo’n groot mysterie. Het zijn gewoon voorbeelden van hoe bepaalde omstandigheden ons brein kunnen misleiden. Deze kennis verandert echter niks: Je zal nog steeds Michael Jackson Nederlands horen zingen… gelukkig maar.
Geschreven door Monica Wagner, aangepast door Mahur Hashemi, vertaald door Felix Klaassen.
Voetnoten
1Mama Appelsaps zijn een type van spraak misperceptie, of Mondegreen, een term die bedacht is door schrijfster Sylvia Wright die, toen ze een kind was, een regel van het Schotse lied “The Bonny Earl O’Moray” verstond als “They have slain the Earl O’Moray, and Lady Mondegreen”, in plaats van het daadwerkelijke “And laid him on the green.” In het Duits worden Mama Appelsaps Agathe Bauers genoemd, naar het verkeerd verstaan van een regel van het lied “I got the power.”
Meer voorbeelden:
Meer Nederlands-Engelse Mama Appelsaps van het radioprogramma Superradio met Timur & Rámon:
https://www.youtube.com/user/Timur3FM/featured
Spaans-Engelse Mama Appelsaps:
https://www.youtube.com/watch?v=xdSwBAAJwfM, https://www.youtube.com/watch?v=9zwkSuc_jsc
Having been raised with two languages herself, Mónica Wagner is interested in how people use and learn multiple languages, especially when it comes to the sounds of languages. During her licence in psychology (National University of Córdoba, Argentina) she looked into whether people who speak two (or more) languages, when wanting to say the word for ‘dog,’ consider the name in both of their languages. Then, during her Master’s in cognitive neuroscience (Radboud University, The Netherlands), she looked at the other side of the coin: whether bilinguals can selectively listen in one of their languages (sometimes even the wrong one!) and the role of the context they’re in at the moment or whether or not the speaker has a foreign accent. Currently Mónica is working on her PhD at the Donders Centre for Cognition (The Netherlands), where she’s studying individual differences in foreign accent, that is, why some people struggle so much to get rid of their foreign accent in a second language, while others seem to be able to acquire a nativelike accent almost effortlessly. She is new to the Donders Wonders team but will likely blog a lot about her favorite topics: languages, bilinguals, and accents!