This post is also available in Engels.
Veel mensen hebben magische rituelen en ongefundeerd bijgeloof. Hier hoeven we ons niet voor te schamen, maar waarom zitten we zo in elkaar?
Bijgeloof is een extreme vorm van cognitieve bias.
Afbeelding door Roselyne.
Wij Europeanen staan bekend om onze rationaliteit en het maken van beslissingen op basis van bewijs, toch? We kijken met een kritisch oog naar gebeurtenissen in onze omgeving. Maar wanneer Sinterklaas en Kerst voor de deur staan worden we opeens van alle kanten aangemoedigd om op te gaan in de sfeer en te geloven in de magie. Opeens vertellen we kinderen over een magische man die cadeautjes brengt als ze zich goed gedragen. Structurele afwijkingen in ons brein kunnen deze manier van denken verklaren.
Doe jij aan ‘magisch denken’?
Misschien geloof je als volwassene niet meer in Sinterklaas. Maar misschien draag je wel een geluksshirt tijdens een voetbalwedstrijd, geloof je dat je ‘karmapunten’ verdient als je iemand helpt, of moedig je je computer of televisie aan om beter zijn best te doen. Dit zijn ook voorbeelden van magisch denken.
Magisch denken is het gevolg van cognitieve biases – structurele afwijkingen in je denken. Biases zijn vaak handige ezelsbruggetjes om de wereld te begrijpen en je leven makkelijker te maken. En ze zitten in ons brein verankerd. Maar onze hersenen houden ons ook geregeld voor de gek met deze mentale afsnijroutes.
De vele gezichten van magisch denken
Veel verschillende cognitieve biases dragen bij aan magisch denken. Antropomorfisme is er een. Dit betekent dat je bij niet-levende objecten gaat behandelen alsof het mensen zijn – wanneer je tegen je telefoon roept dat hij op moet schieten, bijvoorbeeld.
Een andere bias is teleologisch denken. Dit houdt in dat je gebeurtenissen beschouwt alsof ze ‘zouden moeten gebeuren’ of ‘zo bedoeld waren’, terwijl ze in werkelijkheid het gevolg van toeval zijn. Als je door je wekker heen slaapt en daardoor aan een verkeersongeluk ontsnapt, kun je dit makkelijk zien als meant to be.
Teleologisch denken en antropomorfisme zijn slechts twee voorbeelden van cognitieve biases.[1] Ook dualisme , de gedachte dat de geest door kan level zonder het lichaam, wordt soms onder de cognitieve biases geschaard.
Hoe cognitieve biases ontstaan
Door miljoenen jaren evolutie hebben onze hersenen geleerd om gebeurtenissen te voorspellen, met als doel om te overleven. ‘Wat is deze schaduw? Een leeuw! Rennen!’
Vandaag de dag worden we niet bedreigd door jagende dieren, maar eerder door stress en burnouts. Toch is het natuurlijk voor ons brein om oude, ingesleten strategieën te gebruiken. Cognitieve biases zijn hiervan het gevolg. Je gebruikt nu mentale afsnijweggetjes omdat het in de prehistorie nuttig was om snel te kunnen beslissen.
Hierdoor kan je brein een verkeerde interpretatie van gebeurtenissen maken en verkeerde verbanden leggen. Mijn geluksring bracht me geen overwinning in het pokerspel, maar mijn jaren van oefenen! Toch geloof ik dat het aan mijn ring lag, omdat ik hem een paar keer om had toen ik won.
Kerst is onschadelijk (…afkloppen…)
Onderzoekers hebben aangetoond dat teleologisch denken en antropomorfisme veel religieuze en paranormale gedachtes kunnen verklaren. Ironisch genoeg ontdekten ze dat culturele ervaringen die te maken hebben met Kerst geen verband hadden met cognitieve biases. In andere woorden: als je nooit in wonderen hebt geloofd zullen Kerstverlichting en de Kerstman daar geen verandering in brengen. Toch weten we ook dat complete sceptici vaker depressief zijn, dus geniet maar van een magische Kerst!
Als je meer wilt weten over magisch denken, lees dan dit boek van Matthew Hutson: “The 7 laws of magical thinking”
Deze blog is geschreven door Lara. Bewerkt door Roselyne en Marpessa.
