Hoe muizensperma ons helpt de effecten van de hongerwinter te begrijpen
Onderzoekers uit Zwitserland hebben laten zien hoe een traumatische ervaring geerfd kan worden door kinderen en zelfs kleinkinderen. Dat kan betekenen dat de daden en belevenissen van onze voorouders directe gevolgen hebben voor onszelf. Wat heeft dat te maken met de hongerwinter? De hongerwinter is een van de meest indrukwekkende voorbeelden van hoe ervaringen van grootouders sporen kunnen nalaten in hun kleinkinderen.
Foto uit Nationaal Archief (CC BY-SA 3.0 licentie)
In 1944-1945 leidden de Duitse bezetting en een lange strenge winter tot massale hongersnood, met duizenden doden tot gevolg. De honger had natuurlijk zijn weerslag op de kinderen van moeders die op dat moment zwanger waren; deze werden gekenmerkt door een lager geboortegewicht en hogere risico’s op suikerziekte en zwaarlijvigheid, en zelfs hart- en vaatziekten en kanker. Dankzij het zorgvuldig bijgehouden geboorteregister van Nederland was te zien dat ook in de volgende generatie sommige van deze gevolgen aanwezig waren, ook al heeft die nooit honger gekend. Maar niemand wist nog hoe dit “erven van trauma” in elkaar stak.
Het Zwitserse onderzoek vond een verklaring in een experiment met laboratorium-muizen. Ze stelden zwangere muizen bloot aan stress en bemerkten zowel in hun jongen als in de daaropvolgende generatie veranderingen in lichaam (metabolisme), brein en gedrag, bij voorbeeld meer tekenen van depressie. Maar hoe komt dit dan? De onderzoekers lieten zien dat de genen van de nakomelingen niet veranderd waren. Maar sommige zogeheten microRNA’s waren dat wel; dat zijn kleine moleculen die genen aan en uit kunnen zetten en zo veel processen binnen cellen regelen. Deze veranderde moleculen werden aan de volgende generatie doorgegeven via het mannelijk sperma.
Het maakt dus zeker uit wat onze grootouders hebben gegeten, gedaan en ervaren. En zo maakt het voor onze kleinkinderen weer uit wat wij hebben gegeten, gedaan en ervaren. Het heeft gevolgen voor de werking van ons lichaam en voor welke ziekten we vatbaar zijn. Blijkbaar kunnen onze ervaringen dus ook buiten onze genen om doorgegeven worden aan volgende generaties. Bijzonder, omdat slechts een paar jaar geleden niemand geloofd had dat zaken die niet in onze genen gecodeerd zijn geerfd kunnen worden. Op die manier heeft de hongerwinter zelfs onze blik op de evolutie veranderd. Maar dat bewaren we voor een ander blog.
Meer informatie
Bronartikel
Artikel over epigentica
