Ritalin wordt voorgeschreven aan mensen met ADHD om beter te kunnen studeren. Steeds vaker gebruiken ook studenten zonder ADHD Ritalin om die reden. Maar werkt zo’n pil bij die studenten wel net zo goed als bij iemand met ADHD?
Dopamine is belangrijk voor het up-to-date houden van informatie. Neem bijvoorbeeld je kennis over restaurants. Valt het eten ergens tegen, dan weet je voor de volgende keer dat het restaurant niet zo goed is. Word je aangenaam verrast door het eten, dan stel je de verwachting voor de volgende keer naar boven toe bij. Het goed up-to-date houden van kennis vereist dus het goed kunnen leren van positieve en negatieve ervaringen. Met andere woorden: het leren van beloning en straf. Als je het dopamineniveau in de hersenen verandert, door bijvoorbeeld een pilletje Ritalin te nemen, heeft dat invloed op hoe gevoelig je bent voor beloning en straf.
Verschillen tussen mensen
Uit eerder onderzoek is bekend dat de effecten van pillen zoals Ritalin sterk kunnen verschillen tussen mensen. Afhankelijk van het eigen dopamineniveau kan extra dopamine de leerprestatie verbeteren of juist verslechteren. Het verhogen van dopamine kan het leren bevorderen bij iemand die weinig dopamine heeft, maar kan bij iemand met een optimale hoeveelheid dopamine juist tot verslechteringen leiden. Nu is het lastig om het dopamineniveau in mensen direct te meten. Maar, zoals eerder onderzoek uit onze groep laat zien in studenten, kun je er met behulp van een simpele werkgeheugentest toch een idee van krijgen.
Leren van beloning en straf in het lab
Tijdens mijn promotietraject onderzocht ik de effecten van Ritalin op leren van beloning en straf in studenten zonder ADHD. Om leren van beloning en straf te meten in het lab deden proefpersonen een computertaak. Ze kregen steeds twee plaatjes te zien. Op het ene plaatje volgde altijd beloning, een blije smiley; op het andere plaatje volgde altijd straf, een boze smiley. Welk plaatje gevolgd werd door beloning en straf werd een aantal keer verwisseld tijdens het experiment. Proefpersonen voorspelden welk plaatje werd gevolgd door beloning en welke door straf. Aan het aantal fouten na die verwisselingen, kun je zien hoe goed iemand leert van beloning en hoe goed van straf.
Ritalin in studenten
Proefpersonen kwamen twee keer naar het Donders Instituut om de computertaak te doen. De ene keer kregen ze een Ritalin pil, de andere keer een placebo, een pil zonder werking. Ik vond dat de effecten van Ritalin verschilden tussen proefpersonen. Sommige proefpersonen leerden na Ritalin beter van beloning, terwijl anderen juist beter leerden van straf. De score van proefpersonen op de werkgeheugentest, die samenhangt met het dopamineniveau in de hersenen, voorspelde deze verschillen. Daarnaast verschoof Ritalin ook de balans tussen leren van beloning en straf. Proefpersonen die beter werden in het leren van beloning, werden slechter in het leren van straf, en omgekeerd. In andere woorden. Ritalin zorgt niet alleen maar voor verbeteringen in leren, maar ook voor verslechteringen, afhankelijk van de precieze opdracht. Van mensen met ADHD wordt gedacht dat hun dopamineniveaus verlaagd zijn. Dit betekent dat Ritalin een ander effect kan hebben op de leerprestaties van een student dan van iemand met ADHD.
Dit blog is geschreven door gastblogger Marieke van der Schaaf. Marieke promoveert donderdag 10 juli om 12.30 uur in de Aula op dit onderzoek. Klik hier voor meer details.
Bewerking door Lieneke.