Stel je voor dat een vreemdeling op straat je de weg vraagt naar het station. Terwijl je dit uitlegt passeert een stel bouwvakkers met een deur in hun handen, waardoor je je gesprekspartner een moment niet kunt zien. Direct daarna zie je de onbekende weer. Zou het je opvallen als dit niet dezelfde persoon was als ervoor?
In meer dan 50% van de gevallen zou het ons niet opvallen. Dit fenomeen heet veranderingsblindheid (change blindness), en wordt uitstekend geïllustreerd door dit filmpje.
Veranderingsblindheid is ontdekt in de jaren 90, toen onderzoekers opmerkten dat veranderingen in de visuele wereld om ons heen ons vaak niet opvallen. Als een acteur in een volgende scène van de film ineens een ander kapsel, andere kleding, of zelfs een compleet nieuwe identiteit heeft, valt ons dat vaak niet op. Zelfs nu, terwijl ik deze blog voorbereid en filmpjes kijk waarvan ik weet dat ze over veranderingsblindheid gaan, vallen me de veranderingen vaak niet op.
Stom visueel systeem?
Op het eerste gezicht lijkt het heel apart dat ons visueel systeem ons niet precies de wereld toont zoals die is. Blijkbaar nemen we een stabiel beeld van de algemene ‘kernzaken’ van de visuele wereld om ons heen waar. Alle kleine details die veranderen met de lichtinval, onze hoofdbewegingen en de bewegingen van mensen om ons heen behouden en actualiseren we niet. De veranderingen waar we actief naar zoeken zien we echter wel. Meestal ontgaan stoplichten die op groen springen ons niet, evenals gezichten die ineens op onweer staan. Met andere woorden, veranderingen in zaken die in onze primaire focus liggen worden meestal gedetecteerd. Maar als we worden afgeleid of als dingen te geleidelijk veranderen, zien we het niet.
Zien we wat we willen zien?
In zekere zin wel. We nemen de wereld niet op een passieve wijze waar; onze waarneming wordt beïnvloed door onze verwachtingen. Als een bepaalde verandering in ons verwachtingspatroon ligt, kunnen we hem makkelijker waarnemen. Gezien de enorme hoeveelheid visuele details om ons heen, is het ook logisch dat we ons op specifieke zaken concentreren. Als we al die details constant waarnemen, verspillen we niet alleen energie, maar zien we ook door de bomen het bos niet meer. Zodoende negeert ons brein de onbelangrijke details in een situatie, om beter te focussen op zaken die we moeten weten. Zelfs als we daardoor soms missen dat een vreemdeling van identiteit verandert.
Meer informatie
Bronartikel: Change blindness
Bronartikel: Change blindness: Past, present, and future
Dit blog is geschreven door Susanne.
Vertaling door Piet.
Bewerking door Romy.
