Nieuwe Sinterklaasliedjes slaan vaak niet aan. Zelden bereiken ze de status van “Zie ginds komt de stoomboot”. Zijn nieuwe liedjes gewoon slecht geschreven of is er een psychologisch effect dat dit patroon kan verklaren?
Foto door Michell Zappa (CC-BY-SA-2.0 licentie)
Koreaanse melodietjes leren waarderen
Wanneer hoorde je “Daar wordt aan de deur geklopt” voor het eerst? Waarschijnlijk lang geleden. Sindsdien heb je het lied elk jaar gehoord met de feestdagen. Hoe heeft deze herhaalde blootstelling je mening over het lied veranderd? Waarschijnlijk ben je het steeds leuker gaan vinden naarmate je het vaker hoorde. Vanaf de 19e eeuw begonnen psychologen door te krijgen dat blootstelling aan een stimulus, of dat nou een plaatje, een gezicht of een liedje is, de mening over die stimulus positief beïnvloedt. Dit heet het mere-exposure effect, en verklaart je waardering voor liedjes als “Zie ginds komt de stoomboot”.
Een voorbeeld van hoe robuust dat effect is komt van Amerikaanse onderzoekers die met gezonde proefpersonen en Korsakoff patienten werken, oftewel mensen die ernstige geheugenproblemen hebben. De onderzoekers speelden onbekende Koreaanse melodieën voor de proefpersonen af. Wanneer mensen een melodie vaker hoorden, vonden ze hem later leuker. Merkwaardig genoeg was dit zelfs het geval in de Korsakoff patienten, die zich de melodie (vanwege hun ziekte) nauwelijks meer konden herinneren.
Sinterklaasliedjes leren waarderen
Een deel van de waardering voor “Zie ginds komt de stoomboot” is te verklaren door het mere-exposure effect. Geen enkel nieuw Sinterklaasliedje heeft een soortgelijk psychologisch voordeel. Maar als deze theorie klopt, dan zullen nieuwe liedjes soms vaak genoeg gedraaid worden om door te breken en te “blijven hangen”. De klassieker van Henk Temming en Henk Westbroek uit 1982, “Sinterklaas, wie kent hem niet”, zou zo’n geval kunnen zijn.
Sinterklaasliedjes leren haten
Nadat de waardering voor een lied meer en meer groeit, keert de trend om en begint het te vervelen of zelfs te irriteren. Het hoogtepunt, wanneer de waardering maximaal is, is afhankelijk van vele factoren. Iemand met een nieuwsgierige persoonlijkheid zal eerder neigen naar onbekende liedjes. Nieuwsgierige mensen raken over het algemeen eerder verveeld van herhaalde liedjes.
Een andere groep mensen lijkt bijna immuun te zijn voor het mere-exposure effect: kinderen. Zij vinden ook nieuwe stimuli gewoon leuk en het maakt ze weinig uit of ze die vaker horen of zien. Dat zou kunnen verklaren waarom kinderen oude (maar voor hen nog onbekende) Sinterklaasliedjes meteen waarderen wanneer ze ze voor het eerst horen, maar nieuwe Sinterklaasliedjes niet aanslaan bij volwassenen.
De verveling van te vaak herhaalde liedjes bij volwassenen kan ook verklaren waarom de meeste mensen aan het eind van het seizoen Sinterklaasliedjes zat zijn. Misschien is het wel tijd om naar totaal nieuwe (Sinterklaas-vrije) liedjes om te schakelen. Maar geef de nieuwe liedjes eerst een kans. Zij hebben nog geen profijt gehad van het mere-exposure effect.
Meer informatie
Bronartikel over het leren waarderen van Koreaanse melodietjes
Bronartikel over het mere-exposure effect
Dit blog is geschreven door Richard.
