This post is also available in Engels.
Recent onderzoek laat zien dat het schilderen van ogen op een koeienkont hen beschermt tegen roofdieren. Waarom is dat zo, en wat is er überhaupt uniek aan ogen in communicatie?
Een orgaan voor waarnemen en communiceren
Het oog is een fascinerend orgaan. Zijn voornaamste functie is om informatie te verzamelen over de visuele wereld. Maar, in tegenstelling tot andere zintuigelijke organen (je oren, neus, etc.), kunnen je ogen ook signalen versturen. Bij mensen kunnen de ogen aangeven waar je heen kijkt, waar je aandacht ligt, welke emotie je hebt en je mate van interesse – wat allemaal een rol speelt in sociale interacties. Maar ook bij niet-menselijke dieren vervullen de ogen ook een belangrijke sociale rol. Als bijvoorbeeld een gorilla vrede wil sluiten na een gevecht, probeert hij eerst oogcontact te maken met de ander. Ogen maken het niet alleen makkelijk om verbinding te maken met soortgenoten, ze kunnen ook beschermen tegen roofdieren. Heb je ooit vlinders en motten gezien met oogvlekken (cirkels van contrasterende kleuren) op de vleugels? Die zijn er omdat ze werken als afschrikmiddel tegen roofdieren, door de ogen van roofdieren zelf na te bootsen.
Oogvlekken schilderen om vee te beschermen
De “extra ogen”-tactiek kan ook gebruikt worden om vee te beschermen tegen roofdieren. Recent onderzoek laat zien dat het schilderen van oogvlekken op het achterste van vee hen kan beschermen tegen aanvallen van leeuwen en luipaarden. Het project werd uitgevoerd in Botswana en duurde vier jaar. In het experiment werd vee verdeeld in drie groepen: een met een gewoon, leeg achterste, een met geschilderde kruizen en een met oogvlekken. De resultaten geven aan dat de groep met de oogvlekken minder kans had om gedood te worden door roofdieren dan de andere groepen.
Dieren verdeeld in drie groepen: een met een gewoon, leeg achterste, een met geschilderde kruizen en een met oogvlekken
Waarom werkt deze strategie? Een mogelijke verklaring is dat leeuwen en luipaarden graag hun prooi besluipen. Als ze gespot worden, blazen ze misschien de aanval af. Een andere mogelijkheid is dat de oogvlekken en de kruizen, of een ander soort gek teken, verdacht overkomen en op die manier vermijdend gedrag bevorderen.
Menselijke ogen hebben unieke eigenschappen
Dit onderzoek geeft aan dat het oog een opvallend signaal is, maar er is ander onderzoek dat direct de anatomische eigenschappen van ogen in primaten heeft bestudeerd. In 1997 maten Japanse onderzoekers drie eigenschappen in de ogen van 88 soorten primaten, waaronder mensen. De onderzoekers baseerden zich op foto’s en zagen dat menselijke ogen de grootste hoeveelheid blootgesteld oogwit en buitengewoon langwerpige ogen hadden. Mensen hadden ook het meest uitgesproken contrast tussen de kleur van het oogwit en van de huid in vergelijking met andere primaten. Deze evolutie in mensenogen kan komen door aanpassingen aan onze omgeving. Langwerpigere ogen staan ons toe beter onze omgeving horizontaal waar te nemen, en het extreem bleke oogwit laat ons goed zien waar we naar kijken. Dat laatste zorgt er weer voor dat we beter kunnen communiceren en samenwerken. Dus, hoewel veel primaten ogen hebben die hun blik verbergen, hebben wij ogen die daar juist nadruk op leggen.
Het is opmerkelijk dat een orgaan met een op het eerste oog vanzelfsprekende functie (zien), eigenlijk verantwoordelijk is voor zo veel meer. In deze blog hebben we gezien dat mensen en andere dieren de ogen gebruiken als communicatiemiddel om zowel positief als negatief gedrag in anderen op te wekken.
Credits
Originele taal: Engels
Auteur: Julija Vaitonyte
Buddy: Kim Beneyton
Editor: Marisha Manahova
Vertaler: Wessel Hieselaar
Editor vertaling: Floortje Bouwkamp
Afbeeldingen
Eyespot experiment on cattle in Botswana by Cameron Radford via Wikimedia Commons
Foto van Gabriela Piwowarska via Pixabay
