This post is also available in Engels.
Als ik iets zeker weet als ik naar mijn zoontje van 15 maanden oud kijk, is dat hij een ongelofelijke leermachine is. Jonge kinderen ontwikkelen zich op een duizelingwekkend tempo. Recent onderzoek werpt een licht op hoe ze dit voor elkaar krijgen.
Baby’s leren meer dan je denkt
Voor mij is leren soms ook zwoegen. Als onderzoeker moet ik mij nieuwe, ingewikkelde technieken eigen maken en dit vergt concentratie, inzet en vooral… tijd. Als ik echter naar mijn 15 maanden oude zoontje kijk ben ik elke dag weer verbaasd over hoe snel hij ongelofelijk veel heeft geleerd: pakken, gooien, lopen, klimmen, praten; de lijst is eindeloos. Onderzoek wijst uit dat zelfs heel jonge baby’s al kennis tonen van de fysieke wereld. Ze begrijpen dat een object niet weg is als het even uit het zicht is, ze tonen inzicht in hoeveelheden en begrijpen ‘natuurkundige regels’, zoals zwaartekracht. Voor sommigen is dit het bewijs dat baby’s worden geboren met bepaalde kennis, maar dit staat sterk ter discussie (misschien met uitzondering voor gezichten, of specifieker; ogen). Anderen zeggen dat dit verbazingwekkende niveau van kennis laat zien dat baby’s ontzettend snel en goed kunnen leren van hun omgeving. Recent onderzoek van het Donders Instituut geeft hier nieuwe inzichten over.
Hoe toets je de kennis van baby’s?
Maar allereerst; hoe onderzoek je kennis en leervermogen van baby’s? Ze kunnen immers niet praten en zijn niet de meest makkelijk te instrueren proefpersonen. Meestal maken onderzoekers gebruik van methodes waarbij ze kijken naar hoe geïnteresseerd een baby is in iets. Het idee is dat als een baby langer naar iets kijkt, dit betekent dat er meer aandacht voor is. Als een baby langer naar een plaatje kijkt of naar geluid luistert in vergelijking met een ander plaatje of geluid, betekent dit twee dingen. Ten eerste kan de baby het verschil tussen de twee (plaatjes of geluiden) waarnemen. Ten tweede blijkt de baby een voorkeur te hebben voor één van de twee. Baby’s blijken bijvoorbeeld een voorkeur te hebben voor dingen die nieuw zijn. Dat betekent dat datgene waar ze géén voorkeur voor hebben bekend en dus geleerd is! Zo maken onderzoekers handig gebruik van waar baby’s aandacht voor hebben.
Baby’s leren van hun omgeving
Terug naar die pasgeboren baby. De eerste taak die een baby krijgt, is grip krijgen op zijn omgeving. Gelukkig is veel vertrouwd; er zijn steeds dezelfde gezichten, hetzelfde bedje op dezelfde plek en de handelingen die ouders met de baby ondernemen hebben altijd eenzelfde volgorde. In wat een kindje meemaakt zit dus veel regelmaat. En baby’s blijken er erg goed in te zijn die regelmaat, oftewel structuur van hun omgeving, te leren. Zo snappen baby’s vanaf 6 maanden al dat een telefoon meestal naar een oor gaat, en dat een kopje juist naar de mond gaat. Dit geldt ook voor een andere belangrijke ontwikkeling: taal. Al eind vorige eeuw liet Jenny Saffran op slimme wijze zien dat 8 maanden oude baby’s de structuur van taal herkennen; ze leerde de baby’s een nooit eerder gehoorde ‘neptaal’ bestaande uit klanken als bibakupadoti . Als ze vervolgens de taal in de verkeerde volgorde liet horen; luisterden de kinderen er langer naar. Het klonk niet zoals ze hadden verwacht en dus was het nieuw voor ze. Ze begrepen dus de grammaticale regels van de taal die ze hadden geleerd!
Het goudlokje principe
Dit laat zien dat hele jonge kinderen al bepaalde verwachtingen hebben gebaseerd op wat ze geleerd hebben vanuit hun omgeving. Maar baby’s hebben niet alleen aandacht voor hele nieuwe of onvoorspelbare dingen. Interessant genoeg blijkt er een ‘sweet spot’ te zijn: baby’s van 7 en 8 maanden oud blijken een voorkeur te hebben voor stimuli die niet te voorspelbaar zijn, maar ook niet te verrassend. Dit is een voorbeeld van het “goudlokje principe”, naar het meisje dat haar pap liever niet te heet of te koud wil hebben. Nieuw onderzoek vanuit het Donders Instituut voegt hier belangrijke kennis aan toe: het gaat niet alleen om hoe nieuw of hoe voorspelbaar iets is, maar ook hoeveel je ervan kan leren.
Baby’s weten waar ze het beste van leren
In dit onderzoek kregen 8 maanden oude baby’s reeksen met vormen te zien op het scherm, en die vormen versprongen steeds naar één van de 4 hoeken van het scherm. In elke reeks sprong de desbetreffende vorm vaker naar één van de 4 hoeken dan naar de overige drie. De baby’s konden dus leren naar welke hoek de vorm het meest waarschijnlijk naar toe zou springen. De onderzoekers maten vervolgens hoe snel de baby’s hun ogen richtten op de verspringende vorm en op welk moment in de reeks ze wegkeken en ze dus geen aandacht meer hadden. Vervolgens lieten ze een algoritme voor dezelfde reeksen van vormen uitrekenen hoe nieuw een plek binnen een reeks was, hoe voorspelbaar het was, en hoe zeer het bijdraagt aan het lerenvan waar de vorm nu het vaakst naar toe springt. Zolang het nog heel onzeker is wat de meest voorkomende hoek is, valt er nog veel te leren. Maar als je al bijna zeker weet dat de volgende locatie bijvoorbeeld linksboven zal zijn, dan kan onverwachte informatie – de vorm springt naar een andere of geheel nieuwe hoek – je wel verrassen maar je toch niks nieuws meer leren. De onderzoekers keken vervolgens hoe deze drie aspecten bijdroegen aan hoe snel baby’s hun ogen richtten op de vormen en wanneer ze wegkeken. En wat bleek? Baby’s richtten vooral hun aandacht op de vormen zolang ze nog veel van de reeks konden leren, veel meer dan wanneer de reeks verrassend of (on)voorspelbaar was. En ze konden bovendien dit leren inzetten; ze bewogen hun ogen sneller als de vorm versprong naar de meest waarschijnlijke hoek.
Kinderen kunnen dus al op hele jonge leeftijd hun aandacht richten naar waar het meest te leren valt wat bij draagt aan hun ongelofelijke leertempo!
Foto van Meghan Thompson via Unsplash
Auteur: Floortje Bouwkamp
Buddy: Felix Klaassen
Editor: Wessel Hieselaar
Vertaling: Ellen Lommerse
Editor Vertaling: Monica Wagner