This post is also available in Engels.
Lezen is een onmisbaar onderdeel van ons dagelijks bestaan. Vanaf het moment dat we opstaan en de dag begint, zijn we constant aan het lezen. Eerst het nieuws bij een kopje koffie, later de verkeersborden onderweg naar werk, en eindigend bij de ondertiteling van een verse Netflix aflevering. Lezen gaat gemakkelijk, bijna automatisch, waardoor we de helft van de tijd niet eens door hebben dat we aan het lezen zijn. Maar voor ons brein is het alles behalve simpel om te lezen.
Wat gebeurt er in je brein als je leest?
Terwijl we lezen, is ons brein hard aan het werk om elk woord waar ons oog op valt te begrijpen. Volgens Dehaene & collega’s begint het allemaal in een klein gebied in je brein achterin de linker hemisfeer – de zogenaamde brievenbus van het brein, of met een meer technische term het visuele woordvorm gebied (visual word form area, kort VWFA). Daar worden woorden herkend gebaseerd op de vorm van het woord, ongeacht de taal die je spreekt. Zodra het VWFA een woord weet te identificeren, raken andere breingebieden geactiveerd. Deze gebieden liggen verspreid door het brein maar zijn verbonden met elkaar om zo gezamenlijk elk woord dat we zien te begrijpen.
Onderzoekers aan de Emory universiteit wilden de effecten van lezen op het brein letterlijk in kaart brengen. Ze vroegen 19 proefpersonen om elke avond een roman te lezen. Elke ochtend werd hun breinconnectiviteit gemeten om te kijken wat het effect was van het lezen die vorige avond, om zo een kaart te maken van hersengebieden die betrokken zijn bij lezen. Twee gebieden – de linker gyrus angularis en de rechter temporele gyrus– bleken de centrale knooppunten te zijn van deze “lezende-brein kaart”. Beide gebieden zijn betrokken bij semantiek en helpen ons geschreven tekst te begrijpen. Maar ook de somatosensorische hersenschors raakte geactiveerd. Dit gebied verwerkt en integreert lichamelijke sensaties (bv. tast), wat betekent dat we waarschijnlijk meer doen tijdens het lezen dan we denken. Met elk woord (her)beleeft het brein een actie of waarneming, wat verdere betekenis geeft aan de letters die we zien.
Wat is de invloed van wat we lezen op de “lezende-brein kaart”
Ons brein reageert anders wanneer we een sappige roman lezen vergeleken met een droog studieboek. Een onderzoek in New York liet zien dat het lezen van een roman hersengebieden activeert die belangrijk zijn voor wat we noemen Theory of Mind, oftewel het vermogen een voorstelling te maken van de belevingswereld (gevoel, kennis, intentie) van een ander. Een roman, meer dan ander soort leesmateriaal, helpt ons in andermans schoen te staan en bevordert daarmee onze sociale vaardigheden. Als we echter een studieboek lezen, zijn onze Executieve Functies (EF’s) aan het werk. EF’s zijn een verzameling cognitieve vaardigheden gerelateerd aan o.a. aandacht, geheugen en inhibitory control (het vermogen gedrag te kunnen onderdrukken). Deze functies activeren het meest voorste deel van onze hersenen en bevordert doelgericht handelen en ze zijn versterkt aanwezig als we stelselmatig lezen.
Een ander treffend verschil in de “lezende-brein kaart” is als we een ‘gewoon’ papieren boek lezen of op een e-reader. Het lezen van een normaal boek geeft een gevoel van navigatie door de ruimte omdat we weten waar in de tekst we zijn, iets waar e-books minder goed in zijn. Onderzoek onder basisschoolleerlingen in Noorwegen wijst uit dat dit gebrek aan ruimtelijke navigatie bij het lezen van e-books leidt tot verminderd leesbegrip vergeleken met papieren boeken. Vertaald naar het brein, zou het kunnen zijn dat meer activatie vereist is om een goede ruimtelijke oriëntatie van de tekst te krijgen zodra we onze e-reader erbij pakken.
Lezen is wellicht een veeleisende taak voor ons brein, het kent ook vele voordelen. Terwijl we door een roman bladeren of studiestof aan het doornemen zijn raken veel hersengebieden sterker verbonden. Sterke verbindingen helpen ons niet alleen bij cognitieve vaardigheden, maar ondersteunen ook onze emotionele verwerking. Dus geef je brein meer brandstof: open een boek en duik in de wonderlijke wereld van lezen!
Oorsponkelijke taal: English
Auteur: Martina Arenella
Buddy: João Guimarães
Editor: Monica Wagner
Vertaling: Floortje Bouwkamp
Editor Vertaling: Felix Klaassen
Credits: Bovenste afbeelding van Free-Photos via Pixabay.