Moderne illusionisten als Victor Mids dichten zichzelf geen paranormale, maar juist wetenschappelijke gaven toe. Kun je foutjes van het brein gebruiken om te goochelen? We doen één illusie uit de neurowetenschappelijke doeken.
Foto door Horia Varlan, gelicenseerd onder Creative Commons
Victor Mids, die sinds januari 2015 zijn tv-programma Mindf*ck maakt, is een moderne illusionist. Waar andere goochelaars (zoals lepelbuiger Uri Geller) zich expliciet beroepen op hogere machten geeft Mids ruimhartig toe dat hij geen magische krachten bezit. In plaats daarvan baseert hij zijn trucs op hersenwetenschap.
Eigenlijk geldt dit voor alle goochelaars. Bij veel tovertrucs komen optische illusies immers goed van pas. Het brein doet zijn best om de wereld zo accuraat mogelijk waar te nemen, maar soms gaat dit mis – en juist van die foutjes maken illusionisten gretig gebruik.
Rubberen potlood
Neem de simpele truc van het ‘rubberen potlood’. Als je het midden van een potlood tussen duim en wijsvinger neemt en het snel op en neer beweegt, ziet het eruit alsof de uiteinden slap op en neer flapperen. Ruben van Bergen, promovendus op visuele waarneming aan het Donders Instituut, legt me uit dat dit verschijnsel te maken heeft met verschillen tussen hersencellen.
Hersencellen wachten op hun beurt
Terwijl een lichtsignaal van je netvlies naar je hersenen reist, wordt het van hersencel op hersencel doorgegeven. Dit gebeurt op een strenge volgorde: de meest simpele zenuwcellen, die alleen lichtpuntjes kunnen zien, komen eerst. De cellen die reageren op complexere vormen, zoals strepen of hoeken, zijn pas later aan de beurt – en worden gevoed met de output van de simpelste cellen.
Middens en eindes
Nu zijn de cellen die reageren op de eindpunten van lijnen (zogenaamde end-stopped cells) pas aan de beurt ná de cellen die het middenstuk van een lijn waarnemen. Dit betekent dat je hersenen de locatie van de uiteindes van je potlood later verwerken dan de locatie van het stuk bij je vingers.
Beweeg je je potlood langzaam op en neer, dan zie je het verschil niet. Maar beweeg je het snel, dan lijken de uiteindes in beweging achter te lopen. Hierdoor lijkt het potlood te flapperen, terwijl het eigenlijk hartstikke recht is.
Ontsnappen
Door de eigenaardigheden van ons brein te begrijpen kunnen we inzien hoe visuele illusies ontstaan. Het blijft echter onmogelijk om aan zulke goocheltrucs te ontsnappen, omdat we de opbouw van ons visuele systeem niet zomaar kunnen veranderen.
Bovendien gebruikt ook Victor Mids echt meer dan alleen hersenwetenschap in zijn illusies. Bij onze collega’s van Vox Magazine legt Ruben uit dat veel van Mids’ trucs zelfs met de beste wetenschap niet te verklaren zijn.
Misschien is dat maar goed ook. Anders zaten illusionisten zonder baan, en zaten wij zonder verwondering.
Meer informatie
Uri Gellers claims van paranormale gaven
De truc van het rubberen potlood
Het interview met Ruben van Bergen bij Vox Magazine
Als illusionist is het inderdaad mogelijk het brein te misleiden!
Het is geweldig om hier gebruik van te maken op een manier die niet schadelijk is! Als entertainment gebracht kan iedereen genieten van de misleiding van een goochelaar!
Leuk stuk! Zelf ben ik professioneel goochelaar en treed ook veel op voor kinderen op kinderfeestjes. Ik kom uit Amsterdam, maar reis heel Nederland door. Als aanvulling voor dit stuk … het is ook mooi om het verschil te merken tussen het brein van kinderen in vergelijking met die van volwassenen. Kinderen kunnen soms anders reageren doordat ze bepaalde patronen nog niet in hun systeem zitten. Zo kunnen goocheltrucs van goochelaars soms niet werken, terwijl het bij een goochelshow voor volwassenen wel zou werken.