This post is also available in Engels.
Zulke ervaringen noemen we bijna-doodervaringen en gaan over levensbedreigende momenten, zoals een hartaanval, een shock of een andere soort intens, lichamelijk trauma. We kunnen aannemen dat deze ervaringen ontstaan door mechanismes in het brein, en dat je geest niet daadwerkelijk je lichaam verlaat. Het is echter moeilijk om hier onderzoek naar te doen, omdat het gaat om mensen die bijna doodgaan. Dat gebeurt niet tijdens een MRI– of EEG-scan. Maar we kunnen wel inzicht krijgen in het brein door onderzoek te doen naar ervaringen die erg lijken op hoe mensen hun bijna-doodervaring beschrijven.
Chemicaliën en hersenactiviteit
Als iemand sterft, stopt de bloedtoevoer naar het brein. Dat betekent dat er geen zuurstof meer naar je brein gaat, wat je brein wel nodig heeft om te werken. Zo’n zuurstoftekort in het brein kan ook op andere manier opgewekt worden, bijvoorbeeld als je hyperventileert of stikt. Dat is wat makkelijker te onderzoeken. Als mensen geen zuurstof meer krijgen, geven ze aan dat ze tunnelvisie ervaren, vredigheid of dat ze buiten hun lichaam zweven. Dat lijkt wel erg op de beschrijvingen van bijna-doodervaringen en kunnen ontstaan door veranderingen in hersenactiviteit, die veroorzaakt worden door zuurstoftekort. Het gevoel dat je buiten je lichaam zweeft kan bijvoorbeeld opgewekt worden door de temporoparietal junction te stimuleren.
Niet alleen veranderingen in hersenactiviteit kunnen verklaren wat er gebeurt, maar ook veranderingen in de chemicaliën in je hersenen. De ervaringen van mensen die hallucinogene drugs hebben genomen, lijken erg op bijna-doodervaringen: je eigen lichaam verlaten, vredigheid voelen, of je in een droomwereld bevinden. Het is waarschijnlijk zo dat je hersenen bedolven worden onder hallucinerende middelen tijdens een bijna-doodervaring. In een onderzoek met ratten vonden onderzoekers dat de hoeveelheid DMT in het brein (een hallucinogene stof die van nature in je lichaam voorkomt) piekt tijdens een hartaanval.
Psychologie en trauma
Psychologische mechanismes die in werking treden tijdens traumatische of levensbedreigende situaties kunnen ook verklaren waarom mensen bijna-doodervaringen hebben. Het is gebruikelijk voor mensen die een traumatische gebeurtenis hebben overleefd om iets te ervaren genaamd dissociatie. Dat is wanneer je bewuste ervaring gescheiden wordt van je fysieke ervaring. Een veelvoorkomend, en minder intens, voorbeeld hiervan is dagdromen, maar een extreem voorbeeld is het gevoel dat je je lichaam hebt verlaten. Mensen die een bijna-doodervaring hebben gehad, geven ook aan meer dissociatie te ervaren dan mensen die bijna zijn gestorven zonder de bijna-doodervaring.
Uiteindelijk is een bijna-doodervaring niet hetzelfde als je geest die vrij ronddwaalt terwijl je lichaam sterft. Als de toevoer van bloed en zuurstof naar je brein ophoudt, reageert je brein op verscheidene manieren en veroorzaakt het zo de ongelofelijke ervaringen die hierboven staan beschreven.
Auteur: Viola Hollestein
Buddy: Julija Vaitonyte
Redactie: Ellen Lommerse
Vertaling: Wessel Hieselaar
Redactie vertaling: Brittany van Beek
Afbeelding door Josh Marshall via Unsplash