This post is also available in Engels.
Een paar maanden geleden overleed mijn vader. De daaropvolgende weken waren gevuld met momenten van herinnering: ooms die oude herinneringen laten opleven, mijn zus die hunkert naar de vader die ze als kind kende, en mijn moeder – een rouwende storm van nostalgie. Mensen van alle leeftijden en culturele achtergronden kunnen zulke nostalgie ervaren, zelfs meerdere keren per week. Vriendengroepen mijmeren graag over lang vervlogen tijden. Er is zelfs een Spotify afspeellijst en een IMDB filmlijst gewijd aan dit ene gevoel. Wat is het doel van ons verliezen in ons geheugen? Kan persoonlijke of groepsnostalgie ons helpen of zelfs schaden?
Nostalgie is een bitterzoete, maar vooral positieve emotie die te maken heeft met een verlangende terugblik op betekenisvolle gebeurtenissen of personen van iemands verleden. Net als het selectieve geheugen is het een vooringenomen verheerlijking van het verleden. Het effect (bijvoorbeeld nagenieten en glimlachen, of juist nagenieten en verdrietig worden) hangt dus af van je eigen drijfveer en mentale gemoedstoestand, én van de mensen om je heen die deelnemen aan de nostalgie. Gezonde groepsnostalgie is positief en prosociaal; het verbindt mensen met hun verleden en het heden. Dit gevoel kan aanstekend werken als de groep iets gemeen heeft, maar kan juist verdelend werken als de groep niet dezelfde ervaringen deelt.
Nostalgie is multisensorisch en wordt verwerkt in verschillende hersengebieden
Mensen voelen zich nostalgisch als ze denken dat ze iets missen of als ze een doel of betekenis missen – vaak in tijden van verandering. Verscheidene gedragsonderzoeken laten zien dat nostalgie aangewakkerd kan worden door objecten, gebeurtenissen, of mensen uit iemands verleden, muziek of liedjes, foto’s, en geuren en voedsel. De meeste neurowetenschappelijke onderzoeken gebruiken hiervoor functionele kernspintomografie (fMRI). Deelnemers ervaren een nostalgische stimulus (zoals een liedje, een foto of een gebeurtenis) tijdens een fMRI-sessie. Vervolgens kijken onderzoekers welke hersengebieden actief werden na de stimulus. In plaats van één hersengebied dat actief werd, lijkt het erop of meerdere, interacterende hersengebieden betrokken zijn bij het nostalgische gevoel. Deze hersengebieden hebben te maken met de kenmerkende componenten van nostalgie: zelfreflectie, autobiografisch geheugen, emotie-regeling, en beloning. Hoewel de dreiging van verandering stressvol is, stelt nostalgie ons gerust en herinnert eraan dat we weten wie we zijn en wie we waren, hoe onvoorspelbaar de toekomst ook mag zijn.
Nostalgie is een manier om met stress om te gaan
Als we kijken naar de hersenactiviteit bij nostalgie, geeft dit aanleiding om te vermoeden dat er een therapie of behandeling gebaseerd op nostalgie mogelijk is voor emotionele en geheugen-aandoeningen. Nostalgie wordt namelijk gezien als een manier om met stress om te gaan, en kan daarom gebruikt worden om je mentale welzijn te verbeteren. Van het versterken van sociale cohesie en zelfvertrouwen, tot het verzorgen van troost als je geconfronteerd wordt met de dood, nostalgie heeft vele, gedocumenteerde voordelen. Nostalgie gaat niet over vastzitten in het verleden, maar het is een manier om ons te herinneren aan de betekenis en waarde van ons leven. Het helpt ons om de motivatie en het optimisme te vinden om de uitdagingen aan te gaan die voor ons liggen.
Auteur: Christienne Damatac
Buddy: Floortje Bouwkamp
Editor: Ellen Lommerse
Vertaler: Wessel Hieselaar
Editor Vertaling: Brittany van Beek
Meer over nostalgie (in het Engels):
Podcast
- “Does nostalgia have a psychological purpose?” op Speaking of Psychology, American Psychological Association (https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/nostalgia)
- “The Nostalgia Bone”op Throughline, National Public Radio (https://www.npr.org/2021/10/13/1045812865/the-nostalgia-bone)
Video
- “Why do we feel nostalgia?” door Clay Routledge op TED-Ed (https://youtu.be/WiTgn5QH_HU)