Hee, wie is dat? Dieren herkennen hun eigen spiegelbeeld

This post is also available in Engels.

Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel, net als mensen. Maar dat betekent niet dat ze zich bewust zijn van hun eigen gedachtes of gevoelens.

Sommige dieren herkennen zichzelf in de spiegel.
Het is echter niet bekend of katten dit ook kunnen.
(Foto onder Creative Commons Zero (CC0)-licentie.)

Zelfbewustzijn is een typisch menselijke eigenschap. Het wordt vaak omschreven als een combinatie van introspectie (bij je eigen psyche ‘naar binnen kijken’) en het erkennen van jezelf als individu.

Het lijkt erop dat het herkennen van jezelf (bijvoorbeeld in een spiegel) noodzakelijk is voor zelfbewustzijn. Zelfherkenning treedt al op in baby’s tussen de 12 en 24 maanden, en sommige dieren zijn er ook toe in staat. Maar zelfherkenning is niet voldoende voor zelfbewustzijn, dus deze dieren zijn niet per se van zichzelf bewust.

De spiegeltest

In 1970 ontwikkelde Dr. Gordon Gallup een test om erachter te komen welke dieren zichzelf in de spiegel konden herkennen. Onderzoekers plaatsten een sticker boven het oog van het dier, waar het dier hem zelf niet kon zien. Vervolgens plaatsten ze het dier voor een spiegel.

Sommige dieren begonnen direct aan de sticker te plukken zo gauw ze in de spiegel keken. Gallup en zijn collega’s zagen dit als duidelijk bewijs dat het dier zichzelf herkende. Het dier besefte immers dat het naar zichzelf keek en niet naar een ander individu.

De spiegeltest is een klassieke manier om zelfbewustzijn te testen bij dieren. Vandaag de dag zien we de test echter eerder als bewijs voor zelfherkenning in plaats van zelfbewustzijn.

Welke dieren herkennen zichzelf?

Niet alle dieren slagen voor de spiegeltest. Onder de gelukkigen zitten de orca’s, dolfijnen, Eurasiatische eksters en mensapen (inclusief de mens). Verder is het bewijs binnen diersoorten niet consistent. Sommige olifanten slagen voor de test; andere niet.

Dr. Frans de Waal heeft de spiegeltest onlangs uitgevoerd bij olifanten (kijk dat filmpje hier, vanaf minuut 52:00). Drie olifanten deden mee aan de test, en alle drie vertoonden ze niet-sociale reacties op hun spiegelbeeld. De olifanten openden bijvoorbeeld hun mond om eens goed naar binnen te kijken, of ze keken via de spiegel naar hun oor.

Slechts één vrouwtjesolifant slaagde erin om de verfstreep boven haar oog aan te raken met haar slurf. Met andere woorden: alle olifanten herkenden zichzelf in de spiegel, maar slechts eentje was geïnteresseerd in het merkteken op haar voorhoofd. Niet alle dieren reageren op dezelfde manier op een sticker of streepje verf. Het uitblijven van een reactie op de klassieke spiegeltest hoeft dus niet per se te betekenen dat een dier zichzelf niet herkent.

Zelfbewustzijn is niet hetzelfde als zelfherkenning

Het lijdt geen twijfel dat slagen voor de spiegeltest een teken is van zelfherkenning. Dit roept de vraag op wat zelfherkenning betekent voor zelfbewustzijn. De spiegeltest kan slechts aantonen dat een dier zich bewust is van zijn eigen lichaam. En dat betekent niet per se dat het dier ook kan nadenken over zijn eigen gedachtes, gevoelens of herinneringen.

Daarom betekent zelfherkenning niet meteen zelfbewustzijn. Maar we kunnen ook niet zeggen dat een dier géén zelfbewustzijn heeft – daarover geven onze onderzoeksmethodes simpelweg nog geen uitsluitsel.

 

Deze blog is geschreven door Lara. Redactie: Marisha&Marpessa. Vertaling: Jeroen.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Categories