De weg naar Parkinson

This post is also available in Engels.

De kans dat ook jij iemand met Parkinson kent wordt steeds groter. We worden ouder, en niet zonder problemen. Maar hoe werkt deze ziekte, en wat weten we al?

Parkinson’s patient. Afbeelding door Annelies (CC BY-NC-ND 4.0).

De ziekte van Parkinson is een degeneratieve ziekte. Dat betekent dat de symptomen van de ziekte steeds sterker worden. Patiënten krijgen moeite met bewegen. Het lopen gaat steeds meer met schuifelende pasjes, de rug wordt voorovergebogen en soms gaan ook de handen trillen.

In de hersenen van deze patiënten zijn de dopamine-producerende cellen langzaam aan het afsterven. Dopamine is een neurotransmitter die belangrijk is bij het starten van bewegingen. Er zijn een paar kleine gebieden waar dopamine wordt aangemaakt en rondgestuurd, en de grootste is de substantia nigra.

Wat doen de basale ganglia?
Om te begrijpen wat de substantia nigra doet moet je eigenlijk begrijpen wat de basale ganglia doen. De basale ganglia zijn een groep hersengebieden die de doorschakeling van allerlei informatie regelen. Ze regelen ook het doorgeven van hersensignalen bij het maken van bewegingen.

In de communicatie in je hersenen bestaat veel ruis. De taak van de basale ganglia is om nuttige hersensignalen te scheiden van die ruis. Als je basale ganglia te veel informatie zouden doorlaten, zou je de hele tijd ongecontroleerde bewegingen maken, of er van alles ineens uitschreeuwen (dit is er mis bij Tourettes!). Maar de controlerende werking van de basale ganglia mag ook niet te sterk zijn. Als je echt een beweging wilt maken, moeten de basale ganglia dat niet tegenhouden.

Wat doet de substantia nigra?
Het reguleren van de basale ganglia is de taak van de substantia nigra. De substantia nigra controleert de basale ganglia met behulp van de neurotransmitter dopamine.

Als je substantia nigra niet goed werkt worden je bewegingsimpulsen te hard gefilterd door de basale ganglia. Het signaal voor het beginnen van een beweging moet dan heel sterk zijn om door de basale ganglia heen te komen. Dit veroorzaakt de traagheid en het moeilijke bewegen bij Parkinson. Het is bij Parkinson niet zo dat de spieren niet kunnen bewegen – de hersenen hebben het moeilijk. En dit komt doordat de dopaminemakende neuronen in de substantia nigra steeds verder afsterven.

Stervende Dopamine Neuronen – Afbeelding door Annelies (CC BY-NC-ND 4.0).

Waarom de dopaminecellen?
Helemaal precies weten we het niet wat er bij Parkinson misgaat in de substantia nigra, maar we weten wel dat een specifiek eiwit ermee te maken heeft. Dit eiwit, alpha synucleine genoemd, wordt meer aangemaakt in dopamineproducerende cellen in de substantia nigra dan in andere cellen, waardoor er in deze cellen van de substantia nigra als eerste een probleem ontstaat.

Je kunt je een hersencel voorstellen als een grote eiwitfabriek met een lange lopende band waar van alles gebeurt.  In een bepaalde productiestap gaat er iets mis in de fabriek en wordt er heel wat afval geproduceerd. In het geval van Parkinson zijn dat verkeerd gevouwen alpha synucleine-eiwitten.

Als de fabriek te weinig wordt schoongemaakt, of als de machine in de fabriek meer afval dan normaal produceert, dan heeft de hersencel een afvalprobleem. De verkeerd gevouwen alpha synucleine-eiwitten hopen zich op, klonteren samen en vormen hele bouwwerken binnen en buiten de cellen. Op een gegeven moment stort de cel in.

De hersenen zijn best sterk en houden het nog lang uit. Pas als ongeveer 70% van de cellen in de substantia nigra doodgegaan is beginnen we het te merken, en dan noemen we het Parkinson. Maar wat stuk is maak je niet zomaar weer heel, en daarom is Parkinson zo moeilijk te genezen.

Wel zijn we al steeds verder op weg om het leven van de patiënten wat beter te maken. Hoe? Dat lees je de volgende keer!

Deze blog is geschreven door Annelies. Bewerking door Mahur.