This post is also available in Engels.
Hoe gelukkig ben je? Op deze vraag kun je vast, na er kort over te denken, een antwoord geven. Maar waarschijnlijk zal je antwoord niet sterk afhangen van hoeveel geluk je de afgelopen tijd hebt ervaren.
‘Momentopnames om herinneringen op te kunnen halen’ – Image source: Pexels
Lastige vraag
Volgens Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman is de vraag “hoe gelukkig ben je?” lastig te beantwoorden. Daarom gebruiken mensen vaak een slimme mentale strategie. Ze beantwoorden eigenlijk, onbewust, een simpelere, gerelateerde vraag (de zogenaamde ‘heuristische vraag’), door na te gaan met hoeveel gemak ze zich recente prettige en onprettige ervaringen kunnen herinneren. Wat er dan in hen opkomt gebruiken ze om een inschatting te maken van hun levensgeluk.
Zo geven mensen die net getrouwd zijn, of in de nabije toekomst gaan trouwen, over het algemeen aan gelukkiger te zijn. Zij worden waarschijnlijk aan deze gebeurtenis herinnerd als zij over hun leven nadenken en worden blij van deze gedachte. Als we echter van moment tot moment aan mensen vragen hoeveel geluk zij ervaren dan maakt een recente of aankomende bruiloft niet gelukkiger. Een huwelijk lijkt dus alleen invloed te hebben als mensen hun algehele geluk moeten inschatten, maar niet als ze moeten aangeven hoeveel geluk zij van moment tot moment ervaren. En hoe dichterbij de gebeurtenis, hoe meer kans dat deze herinnerd wordt en de inschatting van levensgeluk beïnvloedt.
Maar niet alleen belangrijke levensgebeurtenissen zijn van invloed op ons gerapporteerde geluk. Kleine gebeurtenissen die nog vers in het geheugen liggen dragen ook bij aan de beoordeling. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een experiment van Duitse onderzoekers, waarin deelnemers gevraagd werd een kopie te maken van een A4’tje. De helft van de deelnemers vond een dubbeltje, neergelegd door de onderzoekers, op het kopieerapparaat. Hierna moesten de deelnemers aangeven hoe gelukkig zij waren met hun leven. Het dubbeltje zorgde voor een sterke toename in gerapporteerde levenstevredenheid. Bij de vraag “hoe gelukkig ben je?” namen deze mensen dus lang niet alle aspecten van hun leven in gelijke mate onder de loep.
Ervaren versus herinneren
Om te begrijpen waarom er zo weinig samenhang bestaat tussen wat mensen van moment tot moment ervaren en hoe gelukkig zij aangeven met hun leven te zijn, komen we weer uit bij Daniel Kahneman. Hij maakt in zijn denken onderscheid tussen de ervarende ik (experiencing self) en de herinnerende ik (remembering self). De ervarende ik leeft in het hier en nu, en de herinnerende ik herbeleeft ervaringen uit het geheugen. Volgens Kahneman bepaalt de herinnerende ik hoe we naar ons leven kijken.
Als je bijvoorbeeld een dag hebt waar je je van moment tot moment gelukkig voelt, maar er vindt één erg nare en opvallende gebeurtenis plaats aan het einde van de dag, dan zal de herinnering aan die dag waarschijnlijk erg onprettig zijn. Deze nare gebeurtenis onthoud je namelijk het best. De herinnerende ik stelt op deze manier dus vast hoe prettig we onze dag vonden, en op dezelfde wijze kan het vaststellen hoe gelukkig we zijn met ons leven. Herinneringen aan ervaringen zijn daarom ontzettend belangrijk voor ons levensgeluk; belangrijker dan hoe we ons daadwerkelijk tijdens de ervaring voelden.
Zoals Kahneman schrijft: “Hoe gek het ook mag lijken, ik ben mijn herinnerende ik, en de ervarende ik, die voor mij leeft, is een onbekende voor me.”
Dit blog is geïnspireerd door het werk van Daniel Kahneman. Hij vertelt op een toegankelijke en meeslepende manier over zijn onderzoek en gerelateerd werk in zijn boek ‘Thinking, Fast and Slow’ (Nederlandse vertaling: ‘Ons Feilbare Denken’).
Dit blog is geschreven door Angelique.
Bewerking door Mahur.
