This post is also available in Engels.
Muziek is door de geschiedenis heen de universele taal van de mens. Een enkel lied is in staat om gevoelens op te wekken, harten te ontroeren en gedachten te sussen. Hoe gebeurt dit in het brein?
Mijn stemmingen zijn net zo wispelturig als het Nederlandse weer— en voor elke emotie, van duizelingwekkende euforie tot mistroostige bedroefdheid, heb ik een gevarieerde selectie muziek om deze dagelijkse interne strijd te vergezellen. Deze universele link tussen muziek en emotie is al lang en breed geaccepteerd in zowel de maatschappij als de wetenschap. Veel onderzoek hiernaar focust op wat er gebeurt in het brein als je muziek luistert. We weten dat muziek gevoelens en fysiologische reacties opwekt die gemeten kunnen worden op het niveau van molecuul tot de hersenen.
Een recente studie naar de neurochemische grondslag van muziekbeleving vond dat het gepaard gaat met activiteit in dezelfde hersenennetwerken als bij eten, drugs en seksuele voldoening (opmerking: Dit betekent niet dat muziek hetzelfde is als seks en drugs). In deze netwerken is er veel activiteit van dopamine en opiaten die natuurlijk worden aangemaakt in je lichaam. Natuurlijke opiaten, geproduceerd in het brein en structureel vergelijkbaar met opiaten als heroïne, zijn cruciaal voor het ervaren van zowel positieve als negatieve emoties bij muziek. Deze chemicaliën zijn ook betrokken bij het plezier dat we ervaren wanneer we suikerrijk voedsel eten, of bij activiteiten als seks en gokken.
Maar wat aan muziek brengt nou die emotionele reactie teweeg? Psychologen vermoeden dat een sterke reactie op muziek het gevolg kan zijn van onverwachte veranderingen in muzikale aspecten (bijv. intensiteit en tempo) waardoor de spanning en anticipatie toenemen. Een onderzoek naar die muzikale aspecten en emotionele reacties gebruikte elektro-encefalografie (EEG) om patronen in hersengolven te registreren terwijl proefpersonen naar verschillende soorten muziek luisterden. De onderzoekers verzamelden zowel subjectieve als fysiologische metingen van de ervaren emoties en vonden dat een verandering in de muziek gevolgd werd door een verschuiving van asymmetrische hersenactiviteit. Met andere woorden, hersenactiviteit in verschillende frontale hersengebieden namen ofwel toe of af in verschillende mate tijdens bepaalde periodes in de muziek (bijv., start van een nieuw motief, een wissel van instrument, veranderingen in basale aspecten als de toonhoogte, dynamiek of ‘textuur’). Dit suggereert dat een verandering in muziek een fundamentele trigger is van emotionele reacties tijdens het luisteren.
Andere hersenonderzoeken laten zien dat de rechter (niet-dominante) hersenhelft belangrijk is voor het waarderen van verschillende aspecten van muziek. Hersenschade leidt tot een vermindering in de waardering van toonhoogte, timbre en ritme. Een ander onderzoek demonstreerde met positron emissie tomografie (PET) dat met name de rechterhersenhelft actief wordt tijdens het luisteren naar muziek; zelfs als je muziek inbeeldt i.p.v. echt luistert is er (gedeeltelijke) activatie van diezelfde hersengebieden. Dit moet je echter niet interpreteren als bewijs voor simpele links-rechts hersenfunctionaliteit (wat absoluut niet zo is)!
Er is nog veel te ontdekken over hoe een slim aan elkaar geregen ketting van noten de hersenen beïnvloedt. Deze complexe en onduidelijke link tussen ‘music & mind’ wordt momenteel gebruikt in verscheidene interventietherapieën, van autisme tot depressie, ADHD, en zo verder. De toekomst van muziek in neurowetenschap is veelbelovend— stel je voor hoe we het nog meer zouden kunnen gebruiken als we nog net iets meer weten.
Geschreven door Christienne Gonzales Damatac
Aangepast door João Guimarães
Vertaald door Felix Klaassen
