This post is also available in Engels.
De wereldwijd vermaarde neuroloog Oliver Sacks werd in 1933 geboren in Londen en overleed in augustus van dit jaar in New York. Hij was vooral bekend om zijn populaire boeken over neurologische stoornissen, waarin hij nieuw licht wierp op het menselijk waarnemingsvermogen, bewustzijn en verstand. Als je naar zijn beroep vroeg noemde hij zich echter vaak ‘ontdekkingsreiziger’.
Oliver Sacks. Photo by Maria Popova. Re-used under CC BY-SA 3.0 license.
Sacks kleurrijke case-histories van neurologische stoornissen vormen een reis vol ontdekkingen over het menselijk bewustzijn, en liggen ten grondslag aan nieuwe ideeën over ons gevoel van mens-zijn. Door zijn publiek kennis te laten maken met mensen wier bewustzijn heel anders werkt dan gebruikelijk laat Sacks zien dat de wereld om ons heen op meer dan één manier kan worden ervaren. Deze verhalen pleiten voor een zo breed mogelijk definitie van wat ‘normaal’ is, en helpen ons te bevatten hoe buitengewoon en ingewikkeld het brein eigenlijk is.
Sacks behandelde een neurologische afwijking nooit als een op zichzelf staand fenomeen, maar beschreef haar in samenhang met de persoonlijkheid en het dagelijks leven van zijn patiënten. In de verhalen van Sacks ontmoet de lezer een schilder die kleurenblind is geraakt maar de wereld om zich heen zo nauwkeurig in grijstinten weet vast te leggen dat het bijna griezelig is; een musicus die het vermogen is kwijtgeraakt om alledaagse voorwerpen te kunnen herkennen en op gegeven moment zelfs zijn vrouw voor een hoed aanziet; en autistische mensen met enorme talenten, zoals het uit het geheugen natekenen van afbeeldingen met fotografische precisie.
Sacks was gefascineerd door de verschillende manieren waarop de realiteit kan worden ervaren, waaronder ook de dromen en hallucinaties van mensen met migraine, koorts of schizofrenie (een van zijn broers, Michael, was schizofreen). Geboeid door deze diverse belevingen van de realiteit vertelt Sacks over de keer dat hij geestverruimende middelen nam in de hoop de kleur indigo te zien, omdat niemand het er volgens hem over eens was hoe deze kleur er nu echt uit ziet.
Sacks onderzocht ook de grenzen van het bewustzijn. In 1966 ontmoette hij een groep patiënten in het Beth Abraham ziekenhuis in New York die tientallen jaren in een bevroren, catatonische toestand hadden doorgebracht. Sacks liet deze mensen ‘ontwaken’ door middel van het medicijn L-dopa, dat toentertijd nog in een experimentele fase zat maar tegenwoordig wordt gebruikt bij de behandeling van Parkinson. Hij beschrijft de verschillende manieren waarop de patiënten op L-dopa reageren, en hun reacties wanneer ze bij kennis komen in een wereld die ze niet meer herkennen.
Het lag misschien voor de hand dat Sacks met zijn nieuwsgierigheid en waarnemingsvermogen een leven als laboratoriumonderzoeker zou leiden. Hij beschrijft echter hoe hij ooit in het ziekenhuis zijn lunch in een centrifuge liet vallen en labapparatuur vernielde totdat het laboratorium personeel hem meedeelde: ‘Wegwezen! Ga met patiënten werken.’ Dit bleek bijzonder goed advies en droeg bij aan het begin van zijn lange, succesvolle carrière als arts en schrijver. De boeken en artikelen van Sacks over zijn ontdekkingstochten op het gebied van het waarnemingsvermogen, bewustzijn en neurologische stoornissen hebben bijgedragen aan een wereld vol nieuwe inzichten voor miljoenen lezers overal ter wereld.
De wereld van de neurowetenschap zal zonder Oliver Sacks een stuk minder kleurrijk zijn. Maar de dingen de we van hem geleerd hebben blijven een onschatbare bron van inspiratie bij onze missie om de werking van het brein en de ervaring van het mens-zijn beter te begrijpen. Zoals Sacks zelf zei: “Door het bestuderen van de ziekte vergaren we kennis over anatomie, fysiologie en biologie. Door het bestuderen van degene die aan de ziekte leidt vergaren we kennis over het leven.’
Deze blog is geschreven door Lauren Bains, postdoc op het Donders Instituut. Haar onderzoek richt zich op ultra-high-field MRI. Buiten het onderzoek leiden haar ontdekkingstochten haar regelmatig langs steile rotswanden en over bergtoppen.
Vertaling door Renske.
