Donderdag 12 november presenteerden Donders-onderzoekers Jurjen van der Helden en Harold Bekkering het boek: “De lerende mens”, waarin ze hun neurowetenschappelijke kennis loslaten op het huidige onderwijsstelsel. In dit blog lees je hierover en hoe deze kennis toe te passen.
Foto door Bart Alberts
De drie pijlers van het leren
Het vermogen om te leren kunnen we grofweg onderverdelen in drie belangrijke pijlers.
De eerste pijler is competentie, oftewel het startpunt van leren. Iedereen heeft een bepaald niveau van kennis, de één wat meer dan de ander. Dit startniveau is bepalend voor wat er nog allemaal te leren valt.
De tweede pijler is autonomie, wat neerkomt op je motivatie om iets nieuws te leren. Intrinsieke motivatie is één van de belangrijkste onderdelen van het leren: je zult sneller leren wanneer je gemotiveerd bent dan wanneer je geforceerd wordt om iets te leren.
De derde pijler is verbondenheid. Als je iets wilt leren, moet een leraar of trainer jou dit ook kunnen leren. Dat gaat het makkelijkste als je verbonden bent met elkaar. Actief nieuwe kennis vergaren op school of bij de sportvereniging draagt bij aan iemands autonomie.
Passend onderwijs
Als we kijken hoe deze drie pijlers terugkomen in het huidige onderwijs, valt er meteen iets op. Doordat een lesuur veelal bestaat uit een klassikale instructie en groepsopdrachten op basis van niveau is er weinig tijd voor individuele begeleiding. Ieder kind heeft zijn eigen competenties en autonomie. Het is volgens Bekkering en Van der Helden de taak van de leraar om daar op in te spelen om de autonomie te vergoten.
Zo zijn er in het begin van de 21ste eeuw “Iederwijs” scholen opgericht. Dit zijn scholen waarin een kind zelf beslist hoe en wat te leren. Veel van deze Iederwijs scholen zijn alweer gesloten. Dit komt vooral omdat het een grote uitdaging is om kinderen zelf hun intrinsieke motivatie te laten creëren. Hierbij speelt de leraar een belangrijke rol. Als die tekort schiet, zal er minder geleerd worden.
Aanbevelingen commissie onderwijs 2032
Met het oog op de commissie die onderzoekt welke veranderingen er doorgevoerd moeten worden in het onderwijs, hebben Van der Helden en Bekkering wat aanbevelingen.
Allereerst ligt er in het huidige onderwijs teveel nadruk op toetsing. Toetsing is nodig om te kijken waar een leerling staat, maar teveel toetsing leidt af van het leuke van leren. Met andere woorden, de autonomie van het kind verdwijnt.
Specifieke feedback op toetsen in plaats van slechts een cijfer zou die autonomie kunnen herstellen. Door deze feedback weet een leerling waar aan te werken en hoe dat te doen.
Daarnaast pleiten de auteurs voor het gebruik van ICT tijdens de lessen, en ontwikkeling van nieuwe programma’s als hulpmiddelen. Denk bijvoorbeeld aan een rekenprogramma dat op basis van je fouten extra uitleg en sommen geeft over de stof die je nog niet beheerst.
Wat echter duidelijk moet zijn is dat de leraar het rolmodel blijft. Met de hulp van zulke programma’s kan de leraar juist meer tijd steken in specifieke aandacht voor iedere leerling.
Meer informatie
Over het boek De lerende mens
Reactie van Jurjen van der Helden en Harold Bekkering op de Onderwijsvisie 2032 in De Volkskrant
Dit blog is geschreven door Bart Albers.
Bewerking door Lieneke.
Waar baseer je je stukje over iederwijs op?
Er waren heel veel redenen voor sluitingen. Het kwam vooral door het feit dat de scholen grotendeels op idealistische vrijwilligers draaiden. Dat gebrek aan financiële basis brak op een gegeven moment op en het was moeilijk voldoende gekwalificeerd personeel te vinden met de beperkte financiën. Ook bleek het vaak moeilijk te zijn om met een groep mensen een (voor Nederland) nieuwe visie neer te zetten waarbij iedereen de neuzen in dezelfde richting had.
Daarnaast was er veel negatieve pers wat in elk geval geen positief effect had op het aantrekken van leerlingen.
O.a. door de negatieve associaties met de naam iederwijs en ook verschillen in visie zijn scholen verder gegaan onder de paraplu ‘democratisch onderwijs’. En democratisch onderwijs bestaat nog steeds in Nederland.
De redenen voor sluiting waren van velerlei aard, stellen dat het vooral aan het creëren van intrinsieke motivatie lag doet het democratisch onderwijs ernstig tekort.
Beste Gepke,
Tijdens het interview was er een directeur van twee iederwijs scholen aanwezig. Deze heeft commentaar gegeven op het boek en ook uitgelegd waarom dat zijn scholen (en eigenlijk alle iederwijs scholen) zijn dicht gegaan. Deze bewoordingen heb ik meegenomen in het schrijven van het blog, maar ik kan me voorstellen dat dit niet voor iedere school gold.
Beste Bart,
om op basis van één bron conclusies te trekken over een hele onderwijsstroming vind ik nogal ver gaan.
Ik ben werkzaam geweest op twee iederwijsscholen en had veel kennisen op andere scholen. Het beeld van de directeur die je hebt gesproken is echt niet representatief.
Beste Gepke,
Laat ik duidelijk zijn dat ik geen conclusies trek over een hele onderwijsstroming. Ik ben zelf zeer voorstander van onderwijsstromingen waarin leerlingen meer zelfstandig aan de slag gaan. Hier baseer ik me echter op de feiten. 1) Iederwijs scholen hebben als doel kinderen zelfstandiger te laten leren, 2) deze scholen zijn inmiddels gesloten en 3) het is lastig om leerlingen hun intrinsieke motivatie te laten vinden. Dit wil dus zeker niet zeggen dat deze onderwijsstroming verkeerd is.
In ‘De Lerende Mens’ gaat het o.a. over verbondenheid. Onlangs liep ik tegen een Youtube (66 minuten) van Gardner Campbell aan die het ook over ‘connection’ heeft. Ik ben wel benieuwd wat Jurjen en Harold van het verhaal van Gardner Campbell vinden. Zie https://www.youtube.com/watch?v=FaYie0guFmg.