This post is also available in Engels.
Hoe komt het dat sommige kinderen last hebben van Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD)? Zijn de symptomen van deze stoornis erfelijk of worden ze veroorzaakt door iemands omgeving? En kunnen we er wat aan doen?
Afbeelding via download.free-download-web.com/files/2014/09/Childrens-cartoon-illustration-vector-material-2.jpg (CC-BY-NC-ND 3.0)
Wie de oorzaak (of oorzaken) van een psychische stoornis probeert te ontdekken, zoekt naar een speld in een hooiberg. Een aandoening kan meerdere oorzaken hebben op verschillende biologische ‘niveaus’ (bijvoorbeeld in specifieke cellen, in de hersenen als geheel, of in de rest van het lichaam). Onderzoek op elk van deze niveaus draagt bij aan onze kennis over de aandoening, maar binnen een specifiek niveau kun je niet bepalen of iemand een psychische stoornis heeft. ADHD is hier een goed voorbeeld van.
Zoeken naar psychische stoornissen met hersenscans
Een van de meest gebruikte technieken voor het bestuderen van de hersenen is functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI). Zouden we kenmerken van ADHD terug kunnen vinden in fMRI beelden van onze hersenactiviteit? Om deze vraag te beantwoorden werd in 2011 de ‘ADHD-200’ wedstrijd gehouden.
Deelnemers aan deze wedstrijd moesten een algoritme schrijven om de aanwezigheid van ADHD af te leiden uit iemands fMRI-scans. Maar ironisch genoeg had het winnende team niet eens naar de hersenscans gekeken, maar had het de patiënten simpelweg beoordeeld op basis van demografische kenmerken, zoals leeftijd en geslacht. Dat bleek beter te werken dan de scans zelf. Het is dus nog maar de vraag of ADHD kan worden afgelezen uit iemands hersenanatomie of -functie. Zijn de kenmerken van ADHD dan misschien ergens anders te vinden?
Erfelijkheid
Hoe zit het met onze genen? Uit onderzoek blijkt dat ouders met een ADHD-diagnose een veel grotere kans hebben dat hun kind ook ADHD heeft, wat erop zou kunnen wijzen dat de aandoening erfelijk is. Er is veel wetenschappelijke literatuur over de genetische oorzaken van ADHD, en het lijkt erop dat meerdere genen die betrokken zijn bij de werking van de neurotransmitter (signaalstof) dopamine iets te maken hebben deze stoornis. Echter, deze onderzoeken blijken moeilijk reproduceerbaar, en tot nu toe zijn er nog geen genen gevonden waarvan met zekerheid kan worden gezegd dat ze betrokken zijn bij ADHD.
Bestaat ADHD eigenlijk wel?
Maar wacht eens even! Misschien zijn gevoeligheid voor afleiding en slechte concentratie gewoon ‘normale’ karaktereigenschappen, en bestaat ADHD eigenlijk helemaal niet. Deze mogelijkheid is controversieel, en is onlangs besproken in het boek ADHD Does Not Exist: The Truth About Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD bestaat niet: De waarheid over Attention Deficit and Hyperactivity Disorder) door de Amerikaanse neuroloog Richard Saul. Volgens Saul is ADHD geen op zichzelf staande stoornis, maar een combinatie van twintig verschillende symptomen.
Een andere veelgehoorde mening is dat ADHD juist een nuttige eigenschap is in plaats van een stoornis. Vanuit een evolutionair perspectief zou het juist voordelig kunnen zijn om je aandacht breed op je omgeving te richten en nieuwe dingen meteen te onderzoeken. Dit zou kunnen verklaren waarom de ‘stoornis’ zoveel voorkomt, en waarom kenmerken van ADHD zo moeilijk aan te wijzen zijn in de hersenen en genen.
ADHD-onderzoek in de toekomst
Desalniettemin geven miljoenen mensen wereldwijd aan last te hebben van aandachtstekort, en is het belangrijk om hier iets aan te kunnen doen. De Radboud Universiteit draagt haar steentje bij door middel van meerdere onderzoeksprojecten gericht op ADHD. Door de aandoening op verschillende niveaus te onderzoeken, van hersenscans tot de spreekkamer van de huisarts, hopen we ADHD op nieuwe manieren te kunnen voorspellen, herkennen en behandelen.
Meer informatie
Algemene introductie ADHD
Website van het NeuroIMAGE project, onderzoeksinitiatief van de Radboud Universiteit
Dit blog is geschreven door Natalia Bielczyk. Natalia is een PhD student in computationele neurowetenschap aan het Radboud Universitair Medisch Centrum. Ze werkt in het Translational Psychiatry Lab en doet onderzoek naar hersenfuncties die te maken hebben met cognitieve stoornissen. Haar onderzoek is met name gericht op aandachtsproblematiek.
Bewerking door Jeroen.
Vertaling door Renske Hoedemaker.