This post is also available in Engels.
De ogen zijn wonderlijke instrumenten om onze omgeving waar te nemen. Echter, er is nog een ander belangrijk oog dat ons in staat stelt om details van de echte wereld te zien: het aandachtsoog.
Net als bij ‘echte ogen’ maakt (visuele) aandacht het mogelijk om de omgeving in je op te nemen bij zowel het kijken van een YouTube video als wanneer we in de stad langs etalages wandelen. Dankzij recentelijke inzichten van hersenonderzoek weten we dat selectieve aandacht afhangt van de interne communicatie van afgelegen breingebieden.
Afbeelding 1. Soms zijn we ons niet bewust van belangrijke details om ons heen. Afbeelding door NPR (licentie).
Voor dat we verder gaan, laten we eens een testje doen om te checken of het oog van je brein het fatsoenlijk doet. Bekijk de volgende video en volg de intructies erin.
En? Is de taak gelukt? Zoals je kunt zien in de video kwam er terwijl de mensen een bal overgooiden een gorilla binnenlopen. Hij trommelde een paar keer op zijn borst en vertrok toen weer. Heb je het gezien? Sommige kijkers valt de gorilla niet eens op! Een belangrijke vraag hier is: waarom valt hij ons niet op? Waarom werkt het aandachtsoog als een zaklamp in het donker?
Aandacht hangt af van of je ook bij een andere taak betrokken bent of niet… en blijkbaar geeft het volgen van een bal een directe beloning, zoals een highscore in een spel!
Het tegenovergestelde van gefocust zijn kan in het dagelijks ook voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer je met een vriend aan het praten bent en je onbewust afgeleid wordt door iets dat in je directe omgeving gebeurt. Iets dat net iets verder weg is maar wel heel interessant, zoals een lekkere taart of een aantrekkelijk persoon die langsloopt. Al deze processen zijn onbewust en het gebeurt omdat we in ons hoofd geprogrammeerd zijn om beloningen te volgen. Laten we nog wat meer ingaan op de oorzaken.
De onbewuste aard van beloning en aandacht
Als onderdeel van een groep wetenschappers probeerde ik te begrijpen welke mechanismen plaatsvinden in ons brein, om ze selectieve aandacht proberen te verklaren. Volgens een recent onderzoek kunnen we zelfs vage afbeeldingen goed zien zolang ze belangrijk voor ons zijn. Daarbij maakt het experiment ook nog duidelijk dat de communicatie tussen twee grote hersengebieden (parietaal en frontaal) ons in staat stelt om onze innerlijke doelen met visuele prikkels te synchroniseren. Dit hele proces gaat onbewust.
In het experiment kregen proefpersonen een vage afbeelding zo snel te zien dat ze niet alle details bewust konden waarnemen. Desalniettemin was dit voldoende om een motorische reactie uit te lokken (een muisklik). Tegelijkertijd maten een aantal elektroden op de proefpersonen hun brein de synchronisatie binnen het parietaal-frontale netwerk (zie afbeelding 2).
Afbeelding 2. Frontale gebieden (bovenste paneel) en parietale gebieden (onderste paneel) communiceren met elkaar als we gefocust zijn op één visueel object en dus afleidende signalen negeren (zoals een gorilla). Groen en paars zijn respectievelijk de kleuren van interne en externe communicatie van elk hersengebied.
Afbeelding dankzij Cristiano Micheli (licentie)
Het is belangrijk te weten dat wanneer we gefocust zijn de dynamische communicatiekanalen opengaan om hersengebieden die ver van elkaar liggen te laten communiceren. De waarde van de dingen die we zien is relevant omdat ze herkend worden door het aandachtsoog van het brein, en al het andere is onbewust weggefilterd, maakt niet uit hoe groot (zoals een grote gorilla).
Dus, in het kort, hou de gorilla in de gaten als hij de volgende keer vlak naast je staat!
Geschreven door Cristiano Micheli, aangepast door Annelies van Nuland en Monica Wagner, vertaald door Rowena Emaus