This post is also available in Engels.
Stel je voor dat iemand wiskundesommen tot 20.000 cijfers achter de komma berekent, het hele telefoonboek uit zijn hoofd leert of een moeilijke taal in een week vloeiend leert spreken. Er zijn mensen die dit soort dingen echt kunnen! De vraag is: wie zijn deze mensen en hoe komen ze aan deze bijzondere gave?
Foto credits: Wikimedia
Kijk, voordat je verder leest, een paar seconden naar het bovenstaande plaatje en probeer het aantal afgebeelde tandenstokers in deze korte tijd te bepalen. Onmogelijk, zeg je? Sommige mensen met het savantsyndroom, zogenaamde savanten, weten het exacte aantal in een oogopslag.
Kim Peek, de wandelende bibliotheek
De in 2009 overleden Kim Peek is hét voorbeeld van een buitengewoon getalenteerde savant. Hij was de inspiratie voor het karakter Raymond Babbitt uit de film ‘Rain Man’ uit 1988. In 1994 verscheen er een documentaire die hem wereldberoemd maakte. Kim Peek had meerdere gaven maar zijn meest indrukwekkende was het zeer snel kunnen opnemen, verwerken en onthouden van informatie. Hij las bijvoorbeeld een pagina van een boek in zes seconden en kon gelijktijdig met elk van zijn ogen een pagina lezen. Over dit artikel zou hij waarschijnlijk niet langer dan 7 seconden doen. Kim Peek heeft op deze manier in zijn leven 6.000 tot 12.000 boeken uit zijn hoofd geleerd. Daarnaast wist hij alle postcodes, straatnamen, telefoonboeken en kaarten van steden in de Verenigde Staten zo op te noemen.
Volgens Darold Treffert, expert op het gebied van het savantsyndroom, zijn er wereldwijd minder dan 100 savanten als Kim Peek. Savanten hebben vaak een opmerkelijk goed geheugen en soms meerdere talenten, meestal op het gebied van wiskunde, muziek, kunst of kalenderberekening. Symptomen van een autismespectrumstoornis en andere ontwikkelingsstoornissen gaan vaak, maar niet altijd, samen met het savantsyndroom. Veel savanten zijn dan ook sociaal en intellectueel gehandicapt. Lang hebben wetenschappers gedacht dat dit bij alle savanten het geval is, maar er zijn nu ook savanten ontdekt waarbij dit niet zo is.
Een kijkje in de hersenen
Hoe komen savanten aan hun gaven en beperkingen? Het savantsyndroom kan zowel aangeboren zijn als door schade aan het centrale zenuwstelsel ontstaan. Het is voor wetenschappers nog niet duidelijk welke exacte gebieden in de hersenen aangedaan zijn bij savanten. Wel zijn veel experts het er over eens dat talenten van savanten zich voornamelijk in de rechter hersenhelft lijken te bevinden en tekorten zoals beperkte sociale vaardigheden het gevolg zijn van een verminderd werkende linker hersenhelft.
Darold Treffert stelt dat deze disbalans in de hersenen het gevolg kan zijn van beperkt functioneren van de linker hersenhelft als gevolg van schade of ziekte, waardoor de rechter hersenhelft actiever wordt. Een andere prominente theorie stelt dat een aangeboren vorm van het savant syndroom kan worden veroorzaakt doordat de linker hersenhelft zich pas later ontwikkelt en daardoor langere tijd blootgesteld wordt aan schadelijke of groeiremmende invloeden, zoals een te hoge concentratie van het hormoon testosteron.
Hoewel de hersenmechanismen van het savantsyndroom nog niet volledig worden begrepen, lijkt de wetenschap een deel van de puzzel opgelost te hebben. Hopelijk lukt dit ooit helemaal.
Kim Peek en andere wonderlijke savanten zouden dit hele artikel letterlijk kunnen reproduceren — hoe ver kom jij?
Deze blog is geschreven door Michel-Pierre Jansen. Hij heeft aan verschillende onderzoeken meegewerkt bij GGZ-centraal, de Vrije Universiteit Amsterdam en aan de universiteiten waar hij heeft gestudeerd. In zijn vrije tijd sport, danst en leest Michel graag.
Bewerkt door Angelique.
