This post is also available in Engels.
Psychopatische kenmerken kunnen voorkomen bij mensen met antisociaal of agressief gedrag, maar ook bij ‘normaal’ functionerende mensen. Eén van de eigenschappen van psychopathie is ‘onverschilligheid over prestaties’, bijvoorbeeld wat betreft succes op school. Recent onderzoek van het Donders Instituut kan verklaren hoe dit komt.
Door John Hain [publiek domein]
Als iemand zich agressief of antisociaal gedraagt, denk je misschien dat diegene psychopatische kenmerken heeft. Eigenlijk hebben minder dan de helft van de mensen die zich antisociaal gedragen daadwerkelijk deze kenmerken. Aan de andere kant hoeft een persoon die hoog scoort op een vragenlijst voor psychopathie niet agressief te zijn en kan zo iemand prima functioneren in de samenleving. Het kan voor sommige beroepen of functies zelfs handig zijn om je niet te veel zorgen te maken over anderen.
Jongeren
Voor kinderen en adolescenten gebruiken onderzoekers liever niet het woord psychopathie, maar de neutralere Engelse termen limited prosocial emotions of callous-unemotional (CU) traits, in het Nederlands vrij vertaald als ‘onverschillig-ongevoelig (OO)’. Volgens het diagnostische handboek voor mentale stoornissen (DSM-5), horen bij deze kenmerken vier eigenschappen: (1) een gebrek aan schuldgevoel (2) gebrek aan empathie (3) oppervlakkige emoties en (4) onverschilligheid over prestaties. OO-kenmerken kunnen aanwezig zijn bij jongeren met een antisociale gedragsstoornis (conduct disorder (CD)) of oppositioneel-opstandige gedragsstoornis (oppositional defiant disorder (ODD)), die vaak agressief zijn en regels overtreden. Ook komen OO-kenmerken vaker voor bij jongeren met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) dan bij jongeren die zich normaal ontwikkelen. Degenen met hoge OO-kenmerken zijn moeilijker te behandelen en hebben een versterkt risico om antisociale volwassenen te worden.
Emoties in de hersenen
Dankzij wetenschappelijk onderzoek weten we dat de amygdala, een hersengebied dat belangrijk is voor het verwerken van emoties, een rol speelt bij psychopathische/OO-kenmerken. Zo hebben mensen die hoog scoren op deze kenmerken lagere activiteit in de amygdala tijdens het kijken naar gezichten met een bange uitdrukking of plaatjes van iemand anders die pijn heeft.
Beloning
Ook hersengebieden die betrokken zijn bij beloning werken anders in jongeren met ADHD en ODD/CD. Als onderdeel van het NeuroIMAGE-project over ADHD hebben wij OO-kenmerken en hersenactiviteit gemeten tijdens een beloningstaak bij 328 deelnemers van 10 tot 28 jaar. Dit waren proefpersonen met ADHD of ODD/CD en een normaal ontwikkelende controlegroep. Deelnemers konden geld winnen in de MRI-scanner door snel genoeg op een knop te drukken na het zien van een teken. Wanneer een beloning verwacht werd, was er bij personen met hogere scores op een vragenlijst voor OO-kenmerken minder activiteit in de mediale prefrontale cortex. Dit gebied is belangrijk voor het analyseren van kosten en baten en voor het maken van beslissingen. Onze bevinding hangt mogelijk samen met de vierde eigenschap van OO-kenmerken: onverschilligheid over prestaties. Als je brein niet erg gevoelig is voor beloning, geef je misschien minder om een bepaalde uitkomst, bijvoorbeeld het halen van een goed cijfer op school.
Meer lezen
Achtergrond over neurobiologie van CU en CD
Artikel over CU traits in NeuroIMAGE
Over de auteur
Kim Veroude is postdoctoraal onderzoeker aan het Donders Instituut en is betrokken geweest bij de projecten NeuroIMAGE en Aggressotype. Haar werk is gericht op de neurale basis van OO-kenmerken in jongeren met ODD/CD, ADHD en normaal ontwikkelende jongeren.
Bewerkt door Roselyne.