Één ding dat voor mij de communicatie met Nederlanders belemmert, is het feit dat Nederlanders elkaar in de ogen staren tijdens het gesprek. In mijn thuisland, Polen, betekent dat over het algemeen dat iemand tegen je aan het liegen is of dat je je moet voorbereiden op fysieke agressie. Een ander verschil met Polen is dat zij de context voor het gesprek meer over lijken te dragen via gezichtsuitdrukkingen, terwijl de Nederlanders meer met hun ogen spreken. Omdat ik de taal van de ogen slecht spreek, kan ik hier soms moeilijk de bedoelingen van mensen achterhalen.
Bovendien maken wij meer gebruik van prosodie. Deze term verwijst naar hoe de intonatie van de stem informatie over de emoties van de spreker overdraagt. We gebruiken bijvoorbeeld verschillende intonaties om verschillende soorten grappen te vertellen – sarcasme, zelfspot en ironie hebben bijvoorbeeld allemaal hun eigen karakteristieke intonatie – terwijl ik dat bij Nederlanders niet zo herken. Ik ben menigmaal in ongemakkelijke situaties terecht gekomen omdat ik bijvoorbeeld ironie niet herkend heb.
Is er een vertaalsleutel voor prosodie? Mentalisten, zoals ze zichzelf noemen, hebben zich deze taal meester gemaakt. Zij beheersen alle vaardigheden die een performer nodig heeft, van illusionisme tot psychologie, en mixen dat met een vleugje wetenschap. Derren Brown is een Britse tv-persoonlijkheid die beroemdheid vergaarde door een Russisch roulette experiment op te zetten waarin een vrijwilliger werd gevraagd om één van de kamers van een revolver te laden en vervolgens de getallen 1 tot en met 6 hardop te noemen.
Brown gebruikte emotionele prosodie in dit experiment: de vrijwilliger twijfelt onvrijwillig voor het opnoemen van het getal van de kamer met de kogel, waardoor de mentalist de trekker kon overhalen zonder een live drama op TV te veroorzaken.
Men denkt dat voor het voortbrengen van emotionele prosodie samenwerking nodig is tussen de schors van de rechter hersenhelft (anterior insula) en de basale ganglia (het striatum). Terwijl de basale ganglia het emotionele gedeelte van de prosodie voor rekening nemen, zorgt de anterior insula voor de nuances in de spraak, zoals de toonhoogte, het ritme en het volume.
Een aantal prosodieën overschreiden de cultuurbarrières en worden herkend door alle mensen. Droefheid en boosheid zijn bijvoorbeeld makkelijker te herkennen dan blijheid of angst. Maar waarom zijn sommigen beter in het herkennen van emotie in spraak? Het blijkt dat algemene vaardigheden zoals emotionele intelligentie (je EQ) betere voorspellers zijn dan specifieke vaardigheden (zoals bijvoorbeeld muzikale training). Dit kan een indicatie zijn dat emotionele prosodie herkennen een aangeboren vaardigheid is, en niet een skill die je kunt leren. Dat zou betekenen dat ik nog veel ongemakkelijke situaties met Nederlanders voor de boeg heb.
Meer informatie
Wikipedia-artikel over prosodie (Engelstalig)
Over hersenactiviteit die optreedt tijdens prosodie (wetenschappelijk artikel)
Dit blog is geschreven door Natalia Bielczyk.
Bewerking en vertaling door Piet.