This post is also available in Engels.
Filosofen en neurowetenschappers denken veel na over ’the mind’. Dat voor deze term geen goede Nederlandse vertaling bestaat spreekt boekdelen: het is onduidelijk wat we ermee bedoelen. Kan de neurowetenschap er eigenlijk wel onderzoek naar doen? Cognitiefilosoof Frank van Caspel legt uit hoe we dit onderwerp beter kunnen begrijpen.
Illustratie door Roselyne
Houdt de neurowetenschap zich bezig met the mind? Toen ik deze vraag stelde aan een zaal vol neurowetenschappers hadden de meesten van hen hier, volkomen begrijpelijk, geen duidelijk antwoord op. Is het wel mogelijk om als wetenschappers mind te bestuderen? Zit het in onze hersenen? Waar hebben we het eigenlijk over, als we spreken over mind?
Goede vragen! Filosofen zoals ik kibbelen al een poosje over de precieze definitie van mind. Of neurowetenschappers er onderzoek naar kunnen doen hangt af van de definitie die je aanhangt. Een belangrijke kwestie dus. Bijvoorbeeld: als je van mening bent dat mind een soort onstoffelijke ziel is, heeft de neurowetenschap er niets over te zeggen. Je kunt een ziel nu eenmaal niet in een hersenscanner leggen.
Ook moderne filosofen zien mind nog vaak als meer dan een orgaan onder je schedeldak. Mind is meer dan alleen onze hersenen, zeggen ze, het heeft iets niet-lichamelijks. Het heeft eigenschappen, zoals de bewuste ervaring van de wereld om ons heen, die verschillen van fysieke eigenschappen zoals vorm en gewicht. Hierdoor valt mind moeilijk te definiëren op een manier die volledig past binnen de neurowetenschap.
Dus mind en wetenschap passen niet bij elkaar?
Zolang we blijven proberen mind te definiëren als een ding is het antwoord: nee. Maar er is een oplossing: bekijk het als een activiteit!
Om dit idee wat duidelijker te maken trekken we een vergelijking met sport. ‘Sport’ is een soort activiteit waar mensen zich mee bezig kunnen houden. Wielrennen, voetbal, tennis en allerlei andere activiteiten vallen onder de noemer ‘sport.’ Stel je nu voor dat je een atlete mee ziet doen aan een wielerwedstrijd. Vanuit wetenschappelijk oogpunt zou je allerlei interessante vragen kunnen stellen. Vragen zoals “welke spieren stellen haar in staat om te fietsen?” en “hoe behoudt ze haar evenwicht op de fiets?”. Maar zou het zin hebben om te vragen “waar is haar sport”?
Niet echt. Zo’n vraag verwart de atlete, of een deel van haar, met de activiteit die ze op dat moment aan het doen is.
Terug naar mind. Naast sport houden mensen zich namelijk ook bezig met mentale activiteiten. Bijvoorbeeld: nadenken over wiskunde vraagstukken, schaken, rouwen bij het verlies van een huisdier, of communiceren met andere mensen. Wanneer we een mens bezig zien met dat type activiteit zouden we weer allerlei interessante vragen kunnen stellen, zoals “welke hersengebieden maken dit gedrag mogelijk en hoe werkt dat?”.
Maar om de één of andere reden vinden we het bij zulk soort activiteiten niet raar om te vragen “waar is de mind?”. Terwijl het, als je ervan uitgaat dat mind een activiteit is, net zo vreemd is om vragen te stellen over de mind van een schaker als over de sport van een wielrenner. Heb je “een mind” nodig om te kunnen schaken? Nee! Net zomin als een atleet “een sport” nodig heeft om te kunnen fietsen.
Neurowetenschappers doen onderzoek naar “minden”
Al met al hebben we geen mind, we doen mind. We zijn minded. En zo bekeken is het zeker niet onmogelijk om mind vanuit neurowetenschappelijk perspectief te bestuderen. Dat is namelijk precies waar neurowetenschappers zich dagelijks mee bezig houden wanneer zij onderzoeken hoe wij onze mentale activiteiten vervullen.
Dus laat je niet op je kop zitten door filosofen! De neurowetenschap onderzoeken onze mind op de enige manier die er echt toe doet: door te onderzoeken hoe mensen (en andere dieren) mentale activiteiten kunnen doen. En als we weten hoe dat werkt, weten we alles wat er te weten valt over minded zijn.
Frank van Caspel promoveert aan de Open Universiteit in Nijmegen. Zijn vakgebied is Philosophy of Mind, en in zijn vrije tijd organiseert hij e-sports toernooien.