This post is also available in Engels .
We zijn voortdurend bezig. Scrollen, denken, plannen, piekeren. En als het even stil wordt, vullen we dat gat met nog meer prikkels. Geen wonder dat ons brein nooit tot rust komt. Het eindeloze herkauwen van gedachten is een van de grootste mentale energielekken van deze tijd. Toch blijken juist momenten van mentale leegte ons te kunnen helpen uit die spiraal te stappen. Zoals beschreven in een recent NOS-artikel, kan ‘lummeltijd’ – niksen zonder doel of afleiding – het brein de kans geven om tot rust te komen. Het lijkt een vergeten vaardigheid, maar misschien is het precies wat we nodig hebben om weer ruimte te maken in ons hoofd.
De vakterm: ruminatie
‘Had ik maar…’, ‘Waarom heb ik dat zo gedaan?’ – Het telkens herhalen van dit soort gedachten over het verleden, zonder tot een oplossing te komen, wordt ruminatie genoemd. Ruminatie, een hardnekkige vorm van piekeren over het verleden, is een kernsymptoom van verschillende psychiatrische aandoeningen, zoals depressie en angststoornissen. Wie veel last heeft van ruminatie merkt vaak dat het dagelijks functioneren eronder lijdt. Het kan moeilijker worden om je te concentreren op je werk of studie, sociale contacten kunnen erdoor onder spanning komen te staan, en het kan plezier in alledaagse activiteiten afnemen.
Om te begrijpen hoe je op duurzame wijze kan leren minder te rumineren, is het belangrijk de onderliggende neurale mechanismen en mogelijke behandelmethodes beter in kaart te brengen.
Het ruminerende brein
Tijdens rumineren zijn bepaalde hersengebieden actief die deel uitmaken van het default mode netwerk (DMN), een netwerk aan hersengebieden dat actief is tijdens het niksen, tijdens introspectie, en zelf-gericht denken. Ook in rust blijkt dit netwerk overactief te zijn bij mensen met veel ruminatieklachten. Doorgaans richten wetenschappers zich op twee emotieregulatie strategieën: mindfulness en afleiding. Beide zouden deze DMN-hyperactiviteit kunnen verminderen, al doen ze dit op vermoedelijk verschillende manieren.
Mindfulness lijkt de activiteit van hersennetwerken te kunnen reguleren en helpt je om gedachten bewuster te sturen. Dit is een zogeheten meta-cognitieve vaardigheid, die kan bijdragen aan een duurzamere vermindering van ruminatie. Afleiding daarentegen kan de activiteit in het DMN tijdelijk verminderen, maar dat doet het vaak maar kort. Zodra de afleiding voorbij is, keren de gedachten gemakkelijk terug omdat ze nog vers in het geheugen aanwezig zijn.
Mindfulness als oplossing?
Uit onderzoek blijkt dat een aantal weken mindfulness-training kan helpen om ruminatieklachten te verlichten en activiteit in het DMN te verminderen. Het is minder bekend wat korte mindfulness-oefeningen zonder langdurige training teweegbrengen. Wel ontdekte men in een neurofeedback studie over jongeren met depressie dat een korte oefening, de Noting Practice genoemd, DMN activiteit kan verlagen.
Momenteel onderzoeken wetenschappers aan het Donders Center for Cognitive Neuroimaging of zulke korte mindfulness interventies ook bij ruminerende mensen zonder klinische diagnose een effectiever en duurzamer kunnen zijn dan afleiding. Daarbij wordt zowel naar hersenactiviteit als subjectieve ervaringen van deelnemers gekeken. Het doel is om ruminatie beter in kaart te brengen voor de ontwikkeling van effectievere behandelmethoden om ruminatieklachten te verlichten.
Deelnemen aan het onderzoek
Ben jij een echte piekeraar? Haalt je hoofd vaak oude koeien uit de sloot? Help ons ontdekken wat jou op duurzame wijze kan helpen uit die vicieuze cirkel te breken. Is dat een mindfulness oefening? Of werkt afleiding voor jou juist beter, zoals een spannende serie? Doe hier de check of jij een echte piekeraar bent en meld je aan voor ons onderzoek. Heb je een vraag, of wil je graag meedoen? Mail dan naar: overthinking-brain@donders.ru.nl
Credits
Author: Natalie Nielsen
Co-Author: Viane Favennec
Buddy: Lucas Geelen
Editor: Wieger Scheurer
Translation: Charlotte Sachs
Translation Editing: Amir Homayun
Image by Natalie Nielsen
About The Author
