This post is also available in Engels.
Bij kerst denk ik (naast de bekende liedjes die je weken niet meer uit je hoofd krijgt) vooral aan eten. Veel eten, dagen op rij. Mensen eten op een kerstdag tot wel 4.500 calorieën, veel meer dan gemiddeld. Ons lichaam heeft dus flink wat te verwerken, maar hoe bereidt het zich daarop voor? Welke rol speelt ons brein daarin en hoe kunnen we voorkomen dat we te veel eten?
Foto door Przykuta via Wikimedia Commons
Het water loopt je in de mond
Bij het zien, ruiken of alleen al denken aan eten kan het water je in de mond lopen. Dit is een reactie die specifiek is voor het eten waar je aan denkt of dat je ziet. Hoe zuurder een smaak bijvoorbeeld is, hoe meer speeksel wordt aangemaakt in je mond. Op den duur gaat zelfs iets dat een zure smaak voorspelt, zoals de verpakking van een zuur snoepje, zorgen voor meer aanmaak van speeksel dan bijvoorbeeld de verpakking van een zoet snoepje. Deze vorm van leren wordt Pavloviaanse conditionering genoemd, een effect dat zelfs ontdekt werd met behulp van speekselreacties (in honden).
Ons brein ‘dekt de tafel’
Bij het zien of ruiken van de eerste gang van het kerstdiner worden in ons brein de eerdere ervaringen met dit gerecht opgehaald. Ook wordt meegewogen of we op dat moment honger of dorst hebben. Met al deze informatie wordt het lichaam aan het werk gezet. We zagen al dat er speeksel wordt aangemaakt, maar ook worden er alvast sappen aangemaakt in de maag en verschillende hormonen afgegeven. Een van die hormonen is insuline, dat door de alvleesklier wordt gemaakt. Insuline zorgt voor opname van glucose (bloedsuiker), dat na het eten in het bloed terecht komt. Het klinkt misschien wat voorbarig om alvast insuline aan te gaan maken als we eten zien (of er alleen al aan denken), maar uit onderzoek blijkt dat het vooraf aanmaken van insuline helpt om de verwerking van bloedsuikers goed te laten verlopen. Als deze verwerking niet goed gaat door verstoringen van de werking van insuline noemen we dat diabetes (ook wel suikerziekte genoemd), iets dat tot ernstige gezondheidsproblemen kan leiden.
Wisselwerking buik en brein
Bij het denken aan eten zet ons brein ons lichaam dus aan het werk. Maar omgekeerd hebben die voorbereidingen in het lichaam ook weer een effect op het brein. Het aanmaken van insuline zorgt ervoor dat de bloedsuiker daalt. Het signaal van deze daling motiveert het brein om een energietekort te voorkomen door.. te gaan eten. Het denken aan eten leidt er zo toe dat we dat dan ook eerder gaan doen!
De rol van verwachtingen
Kunnen we dus maar beter niet al dagen van tevoren uitkijken naar het kerstdiner? De gedachten aan die kalkoen verhogen inderdaad de kans dat je er meer van gaat eten dan je wellicht zou willen. Aan de andere kant kunnen gedachten ons juist ook helpen om níet te veel te eten. In een Amerikaanse studie kregen deelnemers op twee verschillende dagen precies dezelfde milkshake te drinken. De ene dag stond op de verpakking dat het een heerlijke chocoladedrank was (“Genot dat jij verdiend hebt!”), de andere keer heette het drankje de ‘Sensi-Shake’ (“Voldoening zonder schuldgevoel!”). Wat bleek? Bij het drinken van de ‘SensiShake’ werden er in de maag minder hormonen afgegeven die het brein vertellen dat we genoeg gegeten hebben.
Als we dus denken dat eten heerlijk vullend gaat zijn dan is het dat dus ook eerder. Om te voorkomen dat je deze kerst te veel eet, kun je dus maar beter ook alvast bedenken hoe zálig al dat eten gaat zijn!
Dit blog is geschreven door Joost Wegman. Joost is post-doctoraal onderzoeker bij het Donders Instituut. Hij onderzoekt de invloed van ideeën op de ervaring van eten en hoe verzadiging werkt in het brein. Gelukkig kan hij werk en privé prima scheiden en kan hij daarom puur genieten van een heerlijke maaltijd.
kunnen vrouwen meer onthouden dan mannen?