This post is also available in Engels.
Hersenimplantaten voor dummies
Hersenimplantaten, of brein-computerinterfaces (BCI’s), zijn apparaatjes die rechtstreeks op je zenuwstelsel worden aangesloten. Ze registreren elektrische signalen van neuronen en vertalen deze naar specifieke instructies, zoals het draaien van een robotarm, het typen van een woord, of het bewegen van een computermuis.
Het brein als boek: van gedachte naar tekst
Recent is gebleken dat BCI’s interne spraak of een ingebeeld handschrift behoorlijk nauwkeurig kunnen reconstrueren. Daarnaast bouwden onderzoekers uit Stanford in 2023 een systeem dat hersensignalen naar tekst kan vertalen met een snelheid van meer dan 60 woorden per minuut, ongeveer onze normale gesprekssnelheid. In een zekere zin is dit al een vorm van gedachtenlezen, maar dan wel een hele primitieve vorm. De precisie waarmee woorden onderscheiden kunnen worden is beperkt, alsof je diep onderzee met oordoppen in een verhaal aanhoort. Toch is zulke grove vertolking in sommige gevallen al een enorm gewin, zoals bij mensen die door verlamming of ALS niet kunnen spreken.
We worden wel steeds beter in het gericht uitlezen van hersenactiviteit. Zo zijn er in een studie uit 2025 in Human Brain Mapping synchronisatiepatronen tussen hersengebieden ontdekt die specifiek betrokken zijn bij taalcontrole. Dit soort studies leren ons hoe we BCI’s doelgerichter in kunnen zetten, doordat ze verduidelijken welke neurale netwerken waar aan bijdragen.
Besturen van de geest
Hier wordt het lastig – en ethisch meer beladen. Naast het registreren van signalen kunnen BCI’s de hersenen ook stimuleren om bijvoorbeeld bewegingen, waarnemingen of stemmingen te beïnvloeden. Dit soort stimulatie voor doelgerichte beïnvloeding wordt al ingezet bij behandeling van de Ziekte van Parkinson en depressie, door middel van zogeheten diepe hersenstimulatie (DBS). Maar kan je hiermee echt iemands gedachten besturen?
Niet bepaald. De manier waarop methoden als DBS het bewustzijn kunnen sturen is vergelijkbaar met hoe een geworpen steen de zee kan sturen. Beide zijn onmiskenbaar van invloed, maar dit geeft je geen controle. Daarvoor zou je de precieze opmaak, alle functionele relaties, en de huidige staat moeten weten van het brein (of de zee wat dat betreft). Hoewel externe apparaten je hersenfunctie dus kunnen prikkelen is er geen bewijs dat implantaten ertoe in staat zijn je van je autonomie te ontdoen. Het gevoel van controle over je handelen heeft meer te maken met de functionele connectiviteit van je brein dan met kortstondige lokale stimulatie. Mensen met de ziekte van Parkinson melden zelfs dat ze meer controle ervaren wanneer ze worden behandeld met neurostimulatie.
Buiten het brein om
Interessant nieuw onderzoek benadrukt de rol van de darmen bij stemming en cognitie via de ‘darm-hersenas’. Een artikel uit 2025 in Scientific Reports omschrijft hoe armbacteriën het brein kunnen beïnvloeden via ons immuunsysteem en zenuwstelsel. Het bestaan van dit soort connecties laat zien dat de implementatie van BCI’s ook mogelijk buiten het brein kan gebeuren, door bijvoorbeeld te richten op voeding of modulatie van het microbioom.
In conclusie
Kunnen hersenimplantaten onze gedachten lezen en beheersen? Ze kunnen hersensignalen met toenemende precisie interpreteren en bepaalde functies beïnvloeden, maar gedachtenlezen of -beheersing zoals in Hollywood films, blijft (voorlopig) sciencefiction. Het wordt pas mogelijk als we tot in de puntjes begrijpen hoe onze cognitie volgt uit hersenfunctie, en met die ultieme hersenkraker is de cognitieve neurowetenschap al generaties lang zoet—en zal dat ook blijven. Desalniettemin zijn de technologische ontwikkelingen indrukwekkend en veelbelovend voor onder andere de geneeskunde. De tijd zal leren waarvoor we BCI’s allemaal zullen kunnen gebruiken, maar ongeacht de implementatie is ethisch toezicht en publieke discussie van groot belang.
Auteur: Vivek
Vertaling: Wieger
Kop afbeelding van Bhautik Patel via unsplash.com
