Zomervakantie! De tijd dat we allemaal massaal uitrukken voor leuke dagtripjes. Pretparken mogen daarin natuurlijk niet ontbreken. Eén van de attracties in het bekendste pretpark van ons land lijkt een doodnormaal huis, maar binnenin spelen zich taferelen af die onze hersenen maar niet kunnen bevatten.
Villa Volta: een verdraaid geniaal huis!
Foto door Martin Lewison (CC BY-SA 2.0 licentie).
Ik heb het hier over Villa Volta in de Efteling: een attractie waarin je in een bankje zit dat langzaam op en neer beweegt, terwijl jij toch echt het idee hebt dat je compleet over de kop gaat. Als je deze attractie ooit bezocht hebt, weet je dat dit komt door de draaiende kamer. Maar waarom zorgt die draaiende kamer ervoor dat het brein denkt dat je zelf ronddraait?
Gekanteld huis
De makers van Villa Volta maken hier gebruik van een illusie. Als wij om ons heen kijken, geven veel voorwerpen ons een idee over wat rechtop is. Als een van deze voorwerpen gekanteld is, maakt dat niet uit voor onze waarneming. Maar als alle voorwerpen worden gekanteld, denken onze hersenen dat niet de wereld is gekanteld, maar wij zelf zijn gekanteld. Van dit visuele effect wordt gebruik gemaakt in de Villa Volta.
Evenwichtssysteem
Maar waarom laat je dan mensen in hun bankje op en neer bewegen? Dat heeft toch niets met wat je ziet te maken? Dat klopt. Het heeft juist met je evenwichtssysteem te maken. Dit zintuig zal normaal gesproken zeggen dat jij gewoon rechtop zit en geeft daarmee dus tegenstrijdige informatie ten opzichte van wat je ziet (een gekantelde kamer). Door jou echter heen en weer te bewegen, wordt het evenwichtssignaal dat de hersenen binnenkrijgen minder betrouwbaar, waardoor je meer afgaat op wat je ziet.
Het lab als pretpark
In het lab kunnen we de illusie die in Villa Volta ontstaat nabootsen door proefpersonen een vierkant te laten zien. In dat vierkant wordt heel kort een lijn zichtbaar, waarvan ze moeten aangeven of deze met de klok mee of tegen de klok in is gekanteld ten opzichte van rechtop. Als we nu het vierkant met de klok mee draaien denken proefpersonen dat hun waarneming van rechtop met het vierkant meedraait, net als in Villa Volta. Precies hetzelfde geldt voor een draaiing tegen de klok in.
Betrouwbaarheid van je zintuigen
Hoe sterk deze illusie is, hangt af van hoe erg wij vertrouwen op onze visuele informatie. Als we het contrast van het vierkant verlagen (we maken de visuele informatie minder betrouwbaar), wordt de illusie minder sterk. Als we de proefpersoon kantelen (we maken de evenwichtsinformatie minder betrouwbaar) wordt de illusie juist sterker. Concluderend wil ik dan ook graag twee tips meegeven:
- De eerste is voor de Efteling: voor een optimaal resultaat kun je de pretparkbezoeker het beste zo veel mogelijk kantelen, want dan gaan ze juist meer af op wat we ze zien.
- De tweede is voor de pretparkliefhebber: probeer de volgende keer als je het huis betreedt om eens niet om je heen te kijken, maar naar een vast punt op de bank waarop je zit. Doordat deze niet ronddraait maar alleen met jou meebeweegt, zal de illusie verdwijnen.
Meer informatie
Gerelateerd blog over wagenziekte
Doe het zelf: achtbaanrit met je bureaustoel
Dit blog is geschreven door Bart Alberts. Hij is promovendus aan het Donders Instituut. Naast een liefhebber van pretparken doet hij onderzoek naar het evenwichtsorgaan.
Bewerking door Julian.