This post is also available in Engels.
We hebben allemaal verschillende chronotypes: een voorkeur voor wanneer we wakker worden en gaan slapen. Hier tegenin gaan kan tot problemen leiden zoals een “sociale jetlag”.
Afbeelding verkregen van ePi.Longo (CC BY-ND 2.0)
Iemand heeft je vast weleens gevraagd of je een ochtend- of avondmens bent. Het blijkt dat dit slechts het topje van de ijsberg is; dit onderscheid gaat veel verder, zoals Till Roennenberg uitlegt in zijn boek Internal Time.
Roennenberg legt uit dat we allemaal een andere tijd hebben waarop we natuurlijk wakker worden, wat zorgt dat we op verschillende momenten op ons energiekst zijn en weer moe worden. Hij legt het op een simpele manier uit zodat je zelf uit kunt vogelen wanneer je natuurlijke waakmoment is en wanneer je het meeste energie hebt.
Haal het meeste uit je piek energieperiode
Wanneer word je wakker als je de wekker niet zet? Dat is je natuurlijke waaktijd.
Nadat je op een natuurlijke manier wakker bent geworden heeft het lichaam slaap inertia (restant van slaperigheid) die ongeveer 2-3 uur duurt. Zodra die inertia verdwenen is begint je periode van piek energie die zo’n 4 uur duurt. Zie de afbeelding hieronder voor een voorbeeld:
Afbeelding van: Marisha Manahova
Sociale jetlag
Als je volgens Roennenberg voor een langere tijd tegen je chronotype (je voorkeur voor je waak- en slaapritme) ingaat, zal je een sociale jetlag ervaren: je hebt het gevoel dat je altijd moe bent en krijgt precies op de verkeerde momenten pieken van energie.
Werkomgevingen zijn vaak ingericht op vroege chronotypes en zijn dus hinderlijk voor late chronotypes. Als je natuurlijke waakmoment laat is maar je baan je toch dwingt vroeg aanwezig te zijn kun je voortdurende moeheid ervaren. Zo kan het gebeuren dat je `s ochtends aan je bureau zit, nog half slaapt en moeite hebt je te concentreren. Dit heeft invloed op je productiviteit en geeft je het gevoel dat je niet goed functioneert. Misschien voel je je zelfs energiek en gefocust in de avond. Maar omdat de maatschappij verwacht dat je `s avonds niet werkt maar uitrust gebruik je dat moment waarschijnlijk niet om aan de slag te gaan. Tieners hebben hier vaak last van (lees hier meer).
Vroege chronotypes hebben het echter ook niet altijd fijn. De meeste sociale activiteiten, vooral feestjes, gebeuren vaak in de avond. Als je `s avonds moe wordt heb je misschien geen energie om met anderen in gesprek te gaan op een feestje. Zo kun je misschien wat saai overkomen terwijl je wat vroeger op de dag juist heel leuk en energiek bent!
Wat te doen
Roennenberg waarschuwt dat een sociale jetlag een echt probleem kan zijn. Als we ons chronotype te lang negeren, en vooral als we niet genoeg uitrusten, kan dit leiden tot stress, burn-out, depressie en andere gezondheidsproblemen.
Hoe voorkomen we een sociale jetlag? Het makkelijkste wat je kunt doen is, als je een flexibel rooster hebt, om zo dicht mogelijk bij je natuurlijk waakmoment op te staan. Ga als je een laat chronotype hebt dus wat later naar werk. Je kunt het belangrijkste werk doen in je piek energieperiode om productiviteit te bevorderen.
Een ander belangrijk aspect is om genoeg uit te rusten. Verbeter je slaaphygiëne zodat je goed slaapt. En slaap voldoende. Dit is met name belangrijk als je werkrooster niet flexibel is. Als je per se vroeg op moet staan zorg dan ten minste dat je genoeg slaap krijgt zodat je zo uitgerust mogelijk kunt zijn en de gevolgen van een sociale jetlag kan tegengaan.
Geschreven door Marisha, aangepast door João, vertaald door Felix