This post is also available in Engels.
“We hebben het gevoel dat dingen die we zien lijken op dingen die we eerder zagen, terwijl dat eigenlijk niet zo is,” concludeert de recent gepromoveerde Dr. Elexa St. John-Saaltink.
Wij mensen vertrouwen sterk op onze ogen. We gaan er vaak vanuit dat we precies zien wat zich in onze omgeving afspeelt, maar dat klopt eigenlijk niet. Visuele illusies tonen aan dat we onze omgeving vaak juist anders waarnemen dan ze daadwerkelijk is.
Kijk bijvoorbeeld eens naar dit plaatje:
Afbeelding: NASA
Als je zou moeten zeggen welke maan groter is, zou je waarschijnlijk wijzen op de maan in de lucht. En daar lijkt het inderdaad op – maar eigenlijk zijn beide manen precies even groot.
Deze illusie vindt plaats omdat we de buitenwereld kennen als onze broekzak. We hebben door de jaren heen geleerd dat dingen kleiner lijken als ze verder van ons af staan. Ons brein herkent de taps toelopende treinrails, de bergen in de verte, en het vervagen van het zand. Deze details leiden tot de illusie dat de maan in de lucht groter moet zijn dan de maan op de grond. En daardoor zien we de maan in de lucht ook als groter.
Wat je eerder zag beinvloedt wat je nu ziet
Dr. Elexa St. John-Saaltink heeft in haar promotieonderzoek bestudeerd hoe informatie uit het verleden ons huidige waarnemen verandert. In een van haar experimenten moesten proefpersonen herhaaldelijk naar voorwerpen kijken met vage lijnen erop. Mensen moesten aangeven of de lijnen overwegend naar links of naar rechts waren georiënteerd.
Interessant genoeg bleek het volgende uit dit experiment. Als mensen eerst lijnen hadden gezien die naar links liepen, gaven ze daarna vaker aan dat de lijnen op het huidige voorwerp ook naar links waren gericht, terwijl ze eigenlijk naar rechts liepen! Dit toont aan dat visuele informatie uit het verleden invloed heeft op onze huidige waarnemingen.
Wat je eerder zag beïnvloedt ook je hersenactiviteit
Terwijl mensen dit experiment van Dr. St. John-Saaltink uitvoerden, mat ze hun hersenactiviteit met functionele MRI-scans. Ze ontdekte dat de hersenactiviteit in visuele hersengebieden tijdens het kijken naar zo’n voorwerp met lijntjes leek op de hersenactiviteit tijdens het kijken naar het vórige voorwerp. Zo kan het dat je hersenen overschatten hoezeer een voorwerp lijkt op wat we in het verleden hebben gezien.
De verdediging van het proefschrift
Nadat ze haar ontdekkingen over visuele systeem had opgeschreven, kon Dr. St. John-Saaltink haar proefschrift verdedigen op 5 december 2016. Inderdaad, tijdens Sinterklaas!
Elke proefschriftverdediging eindigt met een toespraak van de begeleider aan de promovendus. En om in de Sinterklaassferen te blijven gaf Elexa’s promotor, Dr. Floris de Lange, zijn speech in de vorm van een Sinterklaasgedicht. Wat een fantastische manier om je promotie te vieren!
Fotorechten: Elexa St. John-Saaltink
Voor meer informatie kun je dit artikel lezen over Elexa’s werk op de site van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).